A u futëm vet në kurthin e feministëve të Mitrovicës?

 Mr. Hamdi Nuhiju

 

Qysh na futën në kurth aksioni i feministëve të Mitrovicës. Shumë metafora në protestën e tyre, ndërsa kapja-zëri ishte vetëm te një element si shenjtëri-virgjiniteti. Si shoqëri nëse jemi aq e turpshme saqë edhe në letërnjoftime në vend që të na shkruaj seksi për përcaktimin tonë biologjik, na shkruan gjinia, do të duhej të na interesonin sloganet tjera të protestës së aksionit simbolik të feministëve. Për shembull ngacmimit seksual në punë. Pse shoqëria dhe hoxha është pa zë në këtë temë, apo ndoshta nuk mund të flas se në radhët e xhamive ka plot ngacmues seksual në punë të cilët kur vendosin për të vënë marrëdhënie martesore me dikë si kusht bazë e vënë virgjinitetin?

Virgjiniteti si është edhe si kuptohet nga shoqëria ka dallim. Aksidentalisht një vajzë adoleshente me biçikletë duke mos u ruajtur mjaftueshëm në aspektin biologjik e humb virgjërinë. Çka ndodh me fatin e saj? Ajo gjatë jetës së saj deri në momentin e përgatitjes për martesë nuk ka pasur kontakt me asnjë mashkull dhe është aq shumë e edukuar saqë shumë familje do t`ia kishin zili për ta pasur në gjirin e tyre. Ky aksident i cili nuk mund të shpjegohet, ose më mirë thënë nuk mund të faktohet në momentin e martesës mund që t`ia prish fatin e jetës dhe këtë person ta lë rrugëve dhe ta etiketoje si e përdalë.

Ndaluni pak dhe analizoni rrugët dhe lagjet tuaja, duke nisur prej familjeve. Sa vajza të moshës 40 vjeçare kanë ngelur pa martuar ose nuk duan të martohen pikërisht për shkak të stigmatizimeve të këtilla? Ndoshta asnjëherë në jetë nuk kanë pasur kontakt me ndonjë mashkull, por kur shohin qasjen dhe mënyrën e sjelljes së shoqërisë ndaj tyre, heqin dorë nga dëshira për t`u martuar.

Mendoni dhe logjikoni pak për të ardhmen e fëmijëve tuaj se në çfarë ambienti po i rrisim? I edukon, i mëson për jetën, i shkollon, i përgatit për tregun e punës, në punë ngacmohet seksualisht nga dikush të cilin e sheh në xhami ose kishë dhe ka mbrojtje nga hoxha ose prifti. Nesër vajza stigmatizohet, ndërsa ngacmuesi seksual vazhdon me gjahun e tij të rehatshëm.

A duhet që të dëgjohet zëri i vajzave, kërkesat e tyre, natyra e tyre si dhe ata të flasin vet për rrolin e tyre në shoqëri? Pse ka nevojë që meshkujt gjithmonë kur ata bëjnë aksione simbolike t`i stigmatizojnë dhe t`i paragjykojnë deri në nivelin e nxjerrjes prej njerëzillëkut?

Nuk ka dyshim se virgjiniteti si koncept edukativ dhe moral është i shenjtë dhe të rinjtë dhe të rejat duhet që të edukohen dhe mësohen për ta ruajtur dhe mbrojtur si vlerë, por jo deri në nivelin e keqpërdorimit në emër të saj.

Shpesh herë dëgjojmë për vdekje të burrave të rinj në moshë dhe ngeljen e grave të reja me fëmijë ose pa fëmijë. Shoqëria jonë në aspektin moral, kombëtar dhe fetar si duhet t`i trajtoj këto raste? T`i lë në mëshirën e fatit që vet të luftojnë me jetën, apo t`i orientoj drejt një ombrelle të sigurt familjare e cila nuk do të lejonte që vajza shqiptare të përfundonin në prehrin e maqedonasve dhe serbëve?

Keni dëgjuar për martesat e përziera midis shqiptarëve dhe maqedonasve e serbëve? Ka shumë raste dhe rrëfime rrëqethëse. Faji për gjendjen e këtillë ekziston tek të gjithë ne, duke nisur nga hoxha në xhami dhe prifti në kishë. Ekzistojnë dy shtete shqiptare në Ballkan dhe përsëri vajzat shqiptare të Shqipërisë nuk mund të gjejnë një burrë shqiptarë për t`u martuar, por shkojnë e shiten për maqedonasit e serbët.

Logjika politike duhet të ndryshoj. Nëse shpërthimin femëror në Mitrovicë po e minimizojmë me kauzën e virgjinitetit, idenë për qasjen tonë ndaj këtyre temave duhet ta maksimalizojmë deri në nivelin e trajtimit të drejt e të gjitha problemeve që po piketohen ndër vite nga motrat tona.

 

Edhe nga Maqedonia po të themi: Rama Ik

 Hamdi Nuhiju

Të dielën në Shqipëri mbahen zgjedhjet parlamentare ku favorit kryesor është opozita shqiptare në krye me Lulzim Bashën, ndërsa në të gjitha sondazhet kryeministri në ikje Edi Rama duket se është në disavantazh. Përveç gjërave që i ka bërë dhe nuk i ka bërë për shqiptarët e Shqipërisë, Edi Rama e për të cilat duhet të jap llogari, ekziston edhe një raport tjetër që ai detyrohet me kushtetutën e Republikës së Shqipërisë të përgjigjet në pyetjen: Çfarë bëri për shqiptarët e Maqedonisë?

Shkurtimisht po përmendim disa gjëra ku duhej ndërhyrja e kryeministrit shqiptar.

Gjatë qeverisjes së kryeministrit shqiptar Edi Rama, ndodhën shumë gjëra në Maqedoninë e Veriut e që ishin në dëm të shqiptarëve, si për shembull rasti “Monstra”. Në asnjë moment nuk është ndjerë prezenca ose presioni i shtetit shqiptar në krye me kryeministrin Edi Rama për t`i detyruar autoritetet e Maqedonisë për t`i lëvizur gjërat para.

Qindra tekste fyese dhe denigruese shkollore ndaj shqiptarëve të Maqedonisë së Veriut dhe asnjë reagim nga kryeministri i mbarë shqiptarëve, por si duket vetëm i grigjës së tij, Edi Rama.

Shqiptarët e pambrojtur në vitin 2015, nuk gjetën as përkrahjen morale po as politike nga kryeministri Edi Rama.

Qindra shtetas shqiptarë të Shqipërisë në nivel mujor trajtohen në mënyrë jo njerëzore nga ana e autoriteteve maqedonase në kufi, duke i ndarë prej turmave dhe duke i kontrolluar në mënyrë speciale, Edi Rama i ka futur veshët në lesh, as që dëshironte të dëgjonte për hallet dhe brengat e tyre.

Shqiptarët e Maqedonisë së Veriut nuk përfituan as edhe një vaksinë të vetme nga shteti shqiptar si donacion që mund të drejtohej në ndonjë komunë ose institucion enkas për vaksinimin e tyre.

Katastrofa humanitare pas vërshimeve që goditën Hasanbegun dhe Haracinën, shteti shqiptar dhe Edi Rama as që nxorën një fjalë goje për t`i shprehur ngushëllime familjarëve të viktimave të humbura, e të mos flasim për t`i dal në ndihmë me mjetet e ushtrisë shqiptare si dhe shtetit shqiptar.

Edi Rama kryeministër dhe shqiptarët e Maqedonisë së Veriut në vend që falas të pajisen me shtetësinë dhe pasaportën shqiptare, ata nën dorë, duke korruptuar autoritetet shqiptare japin pasaporta me çmime deri në 10.000 euro. Sa për informacion, 5.000 euro nën dorë kushtonin pasaportat bullgare për maqedonasit që dëshironin të pajiseshin me to, si dhe pasaporta bullgare është pasaportë me kompetenca shumë më të mëdha sesa pasaporta shqiptare, pasi që Bullgaria është edhe pjesë e Bashkimit Evropian.

Republika e Turqisë me mijëra student nga Maqedonia e Veriut i shkollon falas në të gjitha nivelet, bachelor, master dhe doktoraturë, ndërsa Republika e Shqipërisë në krye me kryeministrin Edi Rama asnjë student shqiptarë të varfër nuk e ka shkolluar.

Rama Ik dhe mos u kthe më! Kur ti nuk ishe me ne në momentet më të vështira, por as në momentet e mira, nuk na duhesh as ne, por nuk i duhesh as Shqipërisë.

Shqipërisë i duhet një kryeministër i cili përveç që do të kujdeset për banorët e saj brenda territorit, ai duhet të kujdeset dhe të jetë baba edhe për shqiptarët që kanë ngelur jashtë kufijve zyrtar të Shqipërisë.

 

A duhet të krenohemi me numrin e madh të mërgatës?

 

Hamdi Nuhiju

Në Republikën e Maqedonisë Veriore ka nisur procesi i regjistrimit të popullsisë, njëra prej ngjarjeve më të rëndësishme në këtë shtet, qysh prej pavarësimit të saj në vitin 1991. Në këtë proces janë të përfshirë të gjitha subjektet politike shqiptare e maqedonase, organizatat religjioze, krerë shtetesh e organizatash jo qeveritare. VMRO-DPMNE-ja opozitare ka lënë shtegun hapur duke mbledhur nënshkrime nëpër sheshe për të bojkotuar regjistrimin e popullsisë.  Theksi i VMRO-DPMNE-së në lidhje me bojkotimin e regjistrimit të popullsisë po vihet te falsifikimi. Sipas tyre po përgatitet një falsifikim masiv që do të jetë në dëm të maqedonasve e në dobi të shqiptarëve.

Disa herë si në kor krerët e shtetit e kanë përmendur formulën se regjistrimi i popullsisë është një operacion statistikor i cili nuk ka asgjë të përbashkët me politikën. Por, edhe lexuesi fillestar i ngjarjeve politike e di se mbi numra është ndërtuar multikulturalizmi në këtë shtet si dhe të drejtat e obligimet qytetare. Është e habitshme, por numrat dhe përqindja në Maqedoninë e Veriut tregon se sa mund të përfitosh prej buxhetit të shtetit. Disa herë, akademikët shqiptar në këtë shtet, si Izet Zeqiri, Abdylmenaf Bexheti etj, kanë publikuar të dhëna dhe informacione ku tregojnë për disproporcionin në shpërndarjen e drejtë të buxhetit, si dhe të dhëna për mbushjen e buxhetit nga remitencat që kryesisht vijnë prej mërgatës shqiptare.

Regjistrimi i popullsisë sipas definicionit as në shtetet etnikisht të pastra nuk mund të jetë operacion statistikor. Po një operacion që do t`i ndihmonte institucioneve të shtetit të ndërtonin politika dhe strategji zhvillimore për të ardhmen. Përmes regjistrimit të popullsisë kuptojmë se sa jemi dhe ku jemi të shpërndarë, si dhe në këtë mënyrë edhe i kuptojmë emergjencat të cilat duhet të na shqetësojnë.

Sikur regjistrimi i popullsisë të ishte operacion vetëm statistikor, VMRO-DPMNE-ja opozitare nuk kishte nevojë të shqetësohej për falsifikimin e mundshëm dhe as që kishte nevojë të përmendte favoret dhe disfavoret e mundshme që do të dilnin prej saj.

Megjithatë, mërgata shqiptare ka nisur të mobilizohet. Kryeministri më i votuar shqiptar në Republikën e Kosovës, Albin Kurti ka bërë thirrje drejt mërgatës shqiptare për t`u regjistruar, duke e quajtur këtë operacion si tejet të rëndësishëm për gjenezën tonë kombëtare.

Në medie është raportuar disa herë për probleme me të cilat po përballet mërgata jonë në lidhje me regjistrimin i cili po bëhet në faqen e hapur për këtë qëllim. Data e fundit e regjistrimit të mërgatës është 21 prill i vitit 2021. Ndërsa regjistrimi i popullsisë në Maqedoninë e Veriut, brenda territorit të saj, nis nga 1 prilli dhe përfundon me 21 prill të vitit 2021.

Për të mënjanuar pengesat dhe dal në ndihmë mërgatës shqiptare, Albin Kurti dhe Lëvizja Vetëvendosje kanë vënë në dispozicion qendrat e saj në diasporë. Jo vetëm ai, por edhe subjektet politike shqiptare si dhe organizatat religjioze janë vënë në dispozicion për t`i ndihmuar mërgatës tonë që të tejkalojnë problemet teknike dhe të kryejnë procesin e regjistrimit.

Ajo që po bie në sy kohëve të fundit është një lloj krenarie e numrit të madh të mërgatës e cila deri në këto momente është regjistruar. Individ dhe grupe të caktuara po krenohen se thirrja drejtuar mërgatës shqiptare për t`u regjistruar po shkon në vendin e duhur dhe gjërat janë duke ecur ashtu si duhet.

Ajo ku unë dhe këto grupe duhet ta vemi theksin në lidhje me këtë temë është pyetja: a duhet të krenohemi me numrin e madh të mërgatës? Kush i detyroi ato njerëz të ikin nga Maqedonia? Maqedonasit, lufta, apo paaftësia e pushtetarëve tanë për të zgjidhur problemet esenciale të shqiptarëve?

Dhe pyetja tjetër e cila është ende më e rëndësishme se e para, a e ndali pandemia Kovid 19 zbrazjen e mëtutjeshme të lagjeve, fshatrave, komunave e qyteteve shqiptare?

 

 

“ Жените” од дневен билтен

 

Хамди Нухију

Дневниот билтен на Република Северна Македонија која што е презентирана преку Министерството за Внатрешни Работи е главниот извор на Црната Хроника. Но не само на Црната Хроника туку и дел од дневните разговори дома, во училиште, во кафулиња, во работа, во автобус, и така натаму. Во дневниот билтен се презентираат настаните на денот кои што се случувале ширум земјава и со кои се занимавала македонската полиција. Таму можеме да најдеме различни прекршочни дела, но и постојат многу сомневања дека дел од дневните настани кои што се случуваат во Република Северна Македонија се прикриваат.

Во дневниот билтен се презентираат различни судири со и без човечка оштета, тепања, уценувања, крадење, трговија со оружје и дрога, различни мали деликвенции во училиштата, но може да констатираме дека и има различни намерни уметнувања и произведување на говор на омраза, и прикажување на “ послабиот “ во многу лоша слика. Кога сме кај “ послабиот “, дневниот билтен како извор, и Црната Хроника како промотор за жал честопати ја угнетува жената, девојката, мајката, бабата, ќерката во слика која што не и доликува.

Многу е интересно да се разбере начинот на кој се прикажуваат жените во медиумите. Ова тема е истражувана од многу теоритичари и теоритичарки.

 Лора Малви, една од главните теоритичарки на феминизмот и  на теоријата “Male Gaze” во есејот со наслов Визуелно задоволство и наративен филм, меѓу другото пишува:

Жената во патриаркалната култура е поставена како означување на другиот од мажот, врзана на симболичен начин во форма каде што мажот може да уживува во неговата фантазија и опсесија, каде што сликата на жената е врзано со своето место како носител на значење а не како креатор на значење. (Женске Студије бр.8/9 )

Во еден друг дел од истиот есеј, Лора Малви, за жената пишува дека во еден свет што е нерамноправен, задоволството во гледање е поставено како проекција на фантазија на машки поглед кон женската фигура. Малви се согласува со констатацијата дека жената прикажана во еротска форма причинува гледаност.

Сузан Даглас, друга теоритичарка која што се занимава со фенимизмот во есејот со наслов Медиумите, Родот и Феминизмот, се занимава со прашањата на реакцијата и рефлексијата на жените феминистки кон лошото прикажување во медиумите.

Таа во едно место пишува:

Зачудувачки е што првиот официјален феминистички протест кон крајот на 1960-тите во САД беше насочен кон една од најгледаните телевизиски програми; вториот бран феминистки започна со Бети Фрејдан во „ Feminine Mystique “ (1963), со неговото појавување од масовните медиуми како централен култ во промовирање и преобликување на сексистички идеи за жените. Во 1970 година, годината кога американските феминистки поминаа единаесет часа во „The Ladies Home Journal“ во знак на протест против ретроградните појави на жените, жените ги тужеа магазинот „Newsweek“ и „Times“ поради сексуална дискриминација; “Жените штрајкуваат за еднаквост “ во август започнаа театарска претстава со потсмев на објективноста или сексуалната застапеност на жените, стана јасно дека критиките кон медиумите премолчено станаа столб на феминизмот.[1]

Начинот како се прикажуваат жените во медиумите прилично е исто како трговците ги употребуваат бананите во пазар. Тие преку бананите се обидуваат да ги продаваат и другите продукти. Иако знаат дека од продавањето на бананите имаат многу малку профит.

Точките седум, осум и и десет на Кодекс на Новинари на Македонија вели:

Новинарот ќе ја почитува приватноста на личноста, освен кога тоа е во спротивност со јавниот интерес. Новинарот е должен да ги почитува личната болка и жалост.

Начинот на информирање во случаи на несреќи, елементарни непогоди, војни, семејни трагедии, болести, судски постапки мора да биде ослободен од сензационализми. Во судските постапки треба да се почитува принципот на пресумпција на невиност, да се известува за сите инволвирани страни во спорот и да не се сугерира пресуда.

Новинарот нема свесно да создава ниту преработува информации што ги загрозуваат човековите права или слободи, нема да говори со јазикот на омразата и нема да поттикнува на насилство и дискриминација по која било основа (национална, верска, расна, полова, социјална, јазична, сексуална ориентација, политичка…).

На 09.02.2021 година во Црна Хроника во порталот Курир се објавил веста со наслов :” Со закана ограбил деловен објект, вработената морала да му даде пари”.

На 09.02.2021 година во Црна Хроника во порталот Макфакс се објавил веста со наслов : “Автомобил удри жена кај Католичка црква”.

На 09.02.2021 година во Црна Хроника во Сител телевизија се објавил веста со наслов :” Скопјанка го пријавила својот шеф - тврди дека ја вознемирувал и уценувал”.

На 09.02.2021 година во Црна Хроника во весникот Lajm(Лајм) се објавил веста со наслов:” Македонија, полицијата ја наоѓа супер девојката со 60 факе профили во Фејсбук, таа стигнала да диворцира парови” .

Сите овие наслови зборуваат за жената : жената како жртва на ограбување, жената како жртва на судир, жената како жртва на сексуално вознемирување на работното место, и жената во улогата на уценувач. Сите овие наслови изворот го имаат во дневниот билтен на Министерството за внатрешни работи.

Дали јавноста треба да знае дека е жена таа која што беше ограбувано, која што беше прегазена, сексуално уценувано и уценувач? Зошто во насловите треба да се истакнува половиот идентитет на субјектот?

Др Дона Колар Панов (2021), универзитетска професорка,  во презентацијата со наслов Родот и медиумите ја појаснува улогата и врската на медиумите. Зошто медиумите се медији, бидејќи тие интервенираат во нашето видување за реалноста. Тие, според професорката Панов се врзани циклично во форма на Продуценти-Реалност-Текст-Јавност.[2]

На ваков начин на прикажувањето на жените во медиумите, особено преку Црната Хроника се креира една слика на паника за жените. Тие не треба да работат, затоа што жените се ограбуваат, не треба да излегуваат на улица, затоа што можаат да бидаат жртви на судир и жртви на сексуално вознемирување на работното место.

За ваквиот начин на прикажување на жените во медиумите одговорност немаат само новинарите и медиумите, туку и институциите на системот, односно Министерството за внатрешни работи.

 

 

 

 

 

Користена литература:

1. Malvi, L., 2002. Vizuelno zadovoljstvo i narativni film. u: Uvod u feminističke teorije slike. Beograd: Centar za savremenu umetnost, pp.189-200. ( објавувано во https://www.zenskestudie.edu.rs/izdavastvo/elektronska-izdanja/casopis-zenske-studije/zenske-studije-br-8-9/212-vizuelno-zadovoljstvo-i-narativni-film?fbclid=IwAR1X60rDIaq6hMNUy9cuB6JavNJMJPGmXCXybBGdYAqRNV15D0wGDlEBdwo )

2. Susan J. Douglas “Media, Gender and Feminism” ,CH 3 in James Curran and David Hesmondhalgh (eds) (2019) Media and Society, 6th Ed., Bloomsbury Academic: New York; London,pp. 37-56

Извори од интернет:

1. Are women still objectified? | Laura Mulvey Male Gaze theory explained! ( објавувано на 05.10.2016 година  во https://www.youtube.com/watch?v=yl2Eh8swrEs&ab_channel=TheMediaInsider)

 

2. Maqedoni, policia zbulon “super-femrën” me 60 profile në facebook, ka arritur të divorcojë disa çifte! (Foto) ( објавувано на 09.02.2021 година  во https://lajmpress.org/maqedoni-policia-zbulon-super-femren-me-60-profile-ne-facebook-ka-arritur-te-divorcoje-disa-cifte-foto/?fbclid=IwAR0i5Q-DPB5O1lJw8tcVDhUW5Mg6ZmTIPZVF0PJLif-DL8IaHgThsvJkl28 )

3.  Дневен билтен ( објавувано во https://mvr.gov.mk/izvadok-od-dnevni-nastani/ )

4. Кодекс на Новинарите во Македонија ( објавувано во https://znm.org.mk/kodeks-na-novinarite-na-makedonija/ )

5. Со закана ограбил деловен објект, вработената морала да му даде пари ( објавувано на 09.02.2021 година  во https://kurir.mk/makedonija/hronika/so-zakana-ograbil-deloven-objekt-vrabotenata-morala-da-mu-dade-pari/?fbclid=IwAR0nDyAhUcDRoWEAQlozFOV01PBfYv15Drta1tEKW9_6BaKbfRGYRjpK3Kc )

6. Автомобил удри жена кај Католичка црква ( објавувано на 09.02.2021 година  во https://makfax.com.mk/crna-hronika/%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D0%BB-%D1%83%D0%B4%D1%80%D0%B8-%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B0-%D0%BA%D0%B0%D1%98-%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0-%D1%86%D1%80%D0%BA/?fbclid=IwAR3OgL68bTHe- )

7. Скопјанка го пријавила својот шеф - тврди дека ја вознемирувал и уценувал ( објавувано на 09.02.2021 година  во https://sitel.com.mk/skopjanka-go-prijavila-svojot-shef-tvrdi-deka-ja-voznemiruval-i-ucenuval?fbclid=IwAR2OB6-EHSiv2GzgsH0I5R8ousMW5yCLxUAxtJEj6iZ16LQOJMOhE7ubkS8 )

Друго:

1. Gender& Media ISSHS Prof. Dr. Dona Kolar-­‐Panov 6 February 2020

---

[1] Susan J. Douglas “Media, Gender and Feminism” ,CH 3 in James Curran and David Hesmondhalgh (eds) (2019) Media and Society, 6th Ed., Bloomsbury Academic: New York; London,pp. 37-56

 

[2] Gender& Media ISSHS Prof. Dr. Dona Kolar-­‐Panov 6 February 2020 стр.5

Dekriminalizimi i marihuanës në Maqedoninë e Veriut

 

Hamdi Nuhiju

Ideja e kryeministrit të Maqedonisë së Veriut , Zoran Zaev për dekriminalizimin e marihuanës në kohën kur Maqedonia e Veriut po edhe bota po përballet me pandeminë Kovid 19 po shikohet me dyshime dhe po sulmohet nga të gjitha anët. Momentalisht i vetmi kryeministër në Ballkanin Perëndimor është  Zoran Zaev i cili në këtë temë ka nxjerr në pah objektivizmin duke lënë anash folklorizmat si dhe sjelljen anarkike e cila po del në pah në disa pjesë të Ballkanit.

Republika e Shqipërisë ka pasur probleme serioze me marihuanën, por ato kanë zgjedhur rrugën e zhbërjes totale duke mos i ofruar krahun e ndihmës së shtetit njerëzve të dëmtuar të atij vendi si dhe duke mos parë të gjitha anët e përfshira në problem.

Në Maqedoninë e Veriut është hapur një debat për idenë e cila u plasua nga kryeministri Zoran Zaev që në vende turistike dhe në Shkup të legalizohet marihuana. Kjo ide si duket po thumbohet në vazhdimësi nga zëra kritik të cilët po mbajnë anën e argumentit duke i parë dëmet e mëdha që mund të shkaktoje përdorimi i marihuanës.

Përndryshe në vende të ndryshme të botës, e sidomos në Evropë, duke marr shembull Spanjën dhe Portugalinë, në momentin e legalizimit të marihuanës, kjo substancë e dëmshme është dekriminalizuar nga grupet kriminale si dhe është ulur dukshëm numri i përdoruesve të këtyre substancave në këto vende.

Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut nuk e kanë të përbashkët vetëm problemin e legalizimit të marihuanës prej të cilës varen një numër i madh i popullsive të këtyre dy shteteve. Ata gjenden në bllok për nisjen e bisedimeve për anëtarësimin e tyre në Bashkimin Evropian. Sikur Maqedonia e Veriut të ishte e ndarë nga Shqipëria, thuan disa zëra, rrjedha e bisedimeve me Bashkimin Evropian do të ishte ndryshe, si dhe anasjelltas. Por bllokada historike që po i bëhet Maqedonisë së Veriut nga ana e Bullgarisë duke kërkuar që maqedonasit të pranojnë 1944 kanë qenë bullgar dhe se kanë folur gjuhën bullgare, nuk po i bën dëm vetëm Maqedonisë së Veriut dhe shqiptarëve në të. Dëmi i Bullgarisë me këto kushte të palogjikshme po prek edhe Republikën e Shqipërisë.

Problemi i Bullgarisë me Maqedoninë e Veriut edhe pse duket qartas se është problem artificial, nuk e di se ku e gjen logjikën për t`u përdorur edhe me Republikën e Shqipërisë? Mendoj se tema e integrimit të këtyre dy shteteve në Bashkimin Evropian, problemi  i krijuar artificialisht nga Bullgaria si dhe tema e dekriminalizimit të marihuanës në Maqedoninë e Veriut janë të lidhura shumë ndërmjet veti. Ndoshta kusht i radhës i ndonjërit prej shteteve të BE-së ndaj këtyre dy shteteve do të jetë dekriminalizimi i marihuanës. Shembulli i Shqipërisë në këtë temë nuk është model për t`u zbatuar në praktikë. Pse e them këtë? Qeveria shqiptare e drejtuar nga Edi Rama nuk ka qenë deri në fund e sinqertë në luftën e saj ndaj marihuanës, siç nuk ka qenë dhe ende nuk është e sinqertë në luftën e saj ndaj bastoreve dhe kazinove.

Një qasje e këtillë e pasinqertë karshi fenomeneve të këtilla, duke e lënë arsyen anash dhe duke krijuar turbullirë, i mundëson subjekteve politike në pushtet që t`i mbushin thasët me euro dhe dollarë, ndërsa popullin ta varfërojnë. Dekriminalizimi i dukurive kriminale, i mundëson arkës shtetërore të mbushet, vë në kontroll fenomenet negative si dhe ruan ose mbron standardin jetësor të njerëzve.

Në Maqedoninë e Veriut përveç temës së dekriminalizimit të marihuanës dhe problemeve me Bullgarinë kanë dal në pah edhe reformat rrënjësore në sistemin arsimor përmes zbatimit të mësimit të integruar. Autoritetet shtetërore thuan se në këtë mënyrë do të mundësojnë ngritjen e nivelit të arsimit si dhe do të përmirësonin rezultatet e vazhdueshme negative në PISA.

Është e dukshme se Maqedonia e Veriut është duke ndryshuar gjithnjë e më shumë. Ajo që mbahet mend për një kohë të gjatë te njerëzit është mënyra e qasjes së qeverive ose autoriteteve ndaj problemeve të caktuara.

Banorët e Maqedonisë a do të shndërrohen në Ujgurë pas masës rekomanduese “një shtëpi një polic-4 mysafir në shtëpi”?

 

Mr. Hamdi Nuhiju

Komisioni për Sëmundje Infektive në Maqedoninë e Veriut pas rritjes së numrit e të infektuarve me Kovid 19 ka propozuar një sërë masash që duhet të ndërmerren për parandalimin e përhapjes së koronavirusit. Ajo që më së shumti ra në sy dhe u komentua më shumë nga ana e opinionit publik ishte vendimi që në shtëpitë private të njerëzve të mos ketë më shumë se 4 mysafir. Kur Komisioni për Sëmundje Infektive propozon një masë në publik për kufizimin e lëvizjes së njerëzve, ose në restorante e kafiteri mund të duket e logjikshme për vet faktin e mënyrës praktike të realizimit të kontrollit të zbatimit të kësaj mase. Ajo që shkaktoi huti dhe frikë në opinion ishte mënyra se si do të zbatohet masa e kufizimit deri në katër mysafir në çdo shtëpi?!

Ministri i punëve të brendshme, Oliver Spasovski, i cili ishte ministër edhe në kohën kur u vandalizua mesxhidi në Kriva Pallankë për të cilën gjë ende nuk janë gjetur autorët, e thjeshtësoi, por edhe e turbulloi ende më shumë ujin me deklaratën e tij.

Ai tha: “Fillimisht nuk do të doja të komentoj diçka që ende nuk është miratuar nga Qeveria. Ky është vetëm propozim i Komisionit për Sëmundje Ngjitëse. Do të them vetëm një gjë, se ministria për Punë të Brendshme do t’i respektojë parimet kushtetuese dhe ligjet. Pacenueshmëria e shtëpisë dhe apartamentit është diçka e shenjtë për qytetarët, askush nuk mund ta cenojë, por me vendimet që do të sillen, ndërsa janë në funksion të shëndetit publik, do të parashikohen me mekanizma adekuat për kontrollin dhe zbatimin e tyre” (Almakos, 09.10.2020)

Në deklaratën e tij të zgjeruar ai thjeshtësoi procedurën e zbatimit të kësaj mase nëse eventualisht miratohet nga Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut, duke thënë se fqinjët duhet ta luajnë rrolin e bashkëpunëtorit të policisë duke e paraqitur rastin.

Nuk ka ndodhur deri më sot që Komisioni për Sëmundje Infektive të propozoje diçka e kjo gjë të mos miratohet nga Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Me këtë masë të propozuar nga ky Komision, frikësohem se Maqedonia e Veriut gjatë tentimit për të kaluar në një shtet ligjor, po kalon ngadalë në një shtet policor ku banorët e këtij vendi do të trajtohen si Ujgurët në Kinë, ku në çdo shtëpi ujgurësh ekziston nga një polic i shtetit që kontrollon prej dorës së parë familjet ujgure.

Me këtë masë e cila pritet të miratohet nga Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut nga formula policë të lagjes ngadalë do të kalojmë në formulën policë të shtëpisë, e për t`u rikthyer në kohën e errët të policëve të rajonit të cilët i torturonin banorët e lagjeve dhe komunave me shumicë shqiptare. Më të moshuarit në Kumanovë me rrethinë i kanë arritur ato kohë kur një policë ka kontrolluar komplet Komunën e Likovës duke i shkaktuar probleme jetësore familjeve të plota.

Është e habitshme se në rekomandimet e Komisionit për Sëmundje Infektive nuk u pa asnjë kërkesë ose formulë për zgjidhjen e rrëmujave që po krijohet para sporteleve të bankave, rrëmujë kjo e krijuar artificialisht nga falimentimi i Eurostandard Bankës.

Ekspertët e ekonomisë jashtë opinionit publik, në biseda private thuan se qeveria ka pasur mekanizma dhe mundësi që ta shtyj falimentimin e Eurostandard Bankës me qëllim që të mos krijoje rrëmuja para bankave tjera.

Qeveria e dikurshme e Nikolla Gruevskit pat ardhur në pushtet me gojën plotë ekonomi, zhvillim ekonomik, investime të huaja, investime në infrastrukturë, arsim etj. Shkuarja e saj në histori dëshmoi për gropat e thella ekonomike e të cilat për t`u mbushur nevojitet që të kalojnë gjenerata të tëra.

Pasardhësi i tij erdhi në pushtet me gojën plotë drejtësi për të gjithë, shtet për të gjithë, barazi-drejtësi, liri. Ndërsa në anën tjetër, Prokuroria Speciale Publike u shkatërrua, fajtori kryesor për robërimin e shtetit gjendet në Hungari, montuesit e ngjarjeve politike po dënohen minimalisht ose janë edhe afër ikjes së atij dënimi, ndërsa kontrolli dhe prezenca policore në lagje, në rrugë, tashmë edhe në shtëpi po rritet.

 

Mësimi online përballë mësimit me prezencë fizike

 

Mr. Hamdi Nuhiju

Një tetori i këtij viti (2020) që përkon me nisjen e mësimit nëpër shkollat e Maqedonisë së Veriut ka hapur debatin e formës së mësimit se qysh do të ishte më e përshtatshme për nxënësit dhe studentët. Nëpër shumë qytete të Maqedonisë së Veriut lexuam dhe raportuam lajme për protesta të nxënësve të shkollave të mesme të cilët duan që mësimi të realizohet me prezencë fizike dhe jo në formën bashkëkohore-online.

Sipas strategjisë nacionale të ministrisë së arsimit dhe shkencës, nxënësit nga klasa e parë deri në klasën e tretë do të marrin pjesë në shkolla, ndërsa nga klasa e katërt deri në vitin e katërt në shkollë të mesme mësimi do të realizohet në formën online. Ky debat u nxit për shkak të pandemisë Covid 19 dhe rekomandimeve shëndetësore të autoriteteve kompetente në këtë temë.

Njëra prej dobive të pandemisë Covid 19, nëse mund ta quajmë dobi, është edhe futja në funksion të sistemit të mësimit të nxënësve me distancë fizike. Shtetet e ndryshme të botës, duke përfshirë edhe disa shtete të rajonit e kanë të zhvilluar prej shumë kohë më herët këtë metodë të mësimit e cila ka dhënë rezultate  të mira.

Megjithatë, organizimi i mësimit dhe strukturës shkollore në Maqedoninë e Veriut edhe në nivelin master, e të mos flasim për nivele më të ulëta dallon prej shkollave shqipe me ato maqedonase. Përderisa në shumicën e fakulteteve tona, studentët në nivelin master duhet që të marrin pjesë në ligjërata dhe ushtrime njëjtë si në fakultet, pa marr parasysh elementin e kohës së studentit i cili është në marrëdhënie pune, në shumicën e fakulteteve maqedonase ky element me kohë është i rregulluar. Të mos flasim për metodat e mësimit online të cilat përveç në Universitetin e Evropës Juglindore që është zhvilluar dhe zbatuar me kohë, nuk është zbatuar në asnjë institucion tjetër shkencor jashtë periudhës së pandemisë Covid 19.

Në të gjithë shkollat prestigjioze botërore ofrohen dy mundësi për nxënësit dhe studentët, mësimi me prezencë fizike si dhe mësimi online. Vetëm në Maqedoninë e Veriut, sidomos te shkollat me mësim në gjuhën shqipe, mësimi online problematizohet deri në atë nivel saqë nxënësit duhet të dalin në protesta për të kthyer mësimin me prezencë fizike.

Përveç përdorimit të teknikës dhe teknologjisë te të cilat po shihet qartas se arsimtarët, profesorët dhe mësuesit tanë, një pjesë e madhe e tyre nuk ia kanë idenë se si duhet të operojnë me to, shumë pikëpyetje po ngritën në kokat e tyre. Pikëpyetjet e tyre mendoj se mund t`i japin përgjigje organizimi i disa seminareve dhe trajnimeve profesionale në Slloveninë  fqinje, të organizuara këto nga ministria e arsimit dhe shkencës e Maqedonisë së Veriut.

Metoda e vlerësimit të nxënësve në mënyrë reale dhe mbajtjes gjallë të aktivitetit të tij gjatë periudhës së mësimit online, ndoshta do të ishte më e mirë dhe e përshtatshme sesa metodat të cilat arsimtarët, mësuesit dhe profesorët tanë i kanë përdorur gjatë kohës kur nxënësit i kanë pasur nëpër klasa.

Mësimi online përveç dobive tjera, e ka edhe një dobi se asnjë nxënësi nuk mund që t`i hysh në hak duke e nënvleftësuar mundin dhe dijen e tij, po ashtu nuk ke mundësi që ta favorizosh asnjë nxënës të ndonjë shefi lokal politik.

Angazhimi është i dyanshëm. Nuk mundet që mësuesi, arsimtari, profesori të dal para nxënësit i papërgatitur, pasi që gjithçka incizohet dhe vëzhgohet nga autoritetet arsimore. Po ashtu, as nxënësi nuk mund të arrije që me lehtësi ta mësoje lëndën e caktuar nëse nuk angazhohet në mënyrë vetanake, duke kërkuar, hulumtuar e gjurmuar.

Mësimi online nxënësit shqiptar i kthen nga parazit që kanë pritur gjithmonë prej tjetrit, në nxënës mjaft aktiv dhe kreativ në zgjidhjet e tyre. I mëson ato se mjetet teknike dhe teknologjike nuk bën  që t`i përdorin vetëm për ta kaluar kohën kot, por përmes tyre edhe të mësojnë dhe aftësohen për tregun e punës.

Argumenti se pjesa dërmuese e nxënësve shqiptarë nuk kanë mjete për të ndjekur mësimin online, duke i munguar llaptop ose tabletë, nuk mban. Me vet faktin se Maqedonia e Veriut është njëri prej shteteve me përqindjen më të lartë në rajon për përdorimin e internetit nga të rinjtë, ndërsa informimi i të rinjve ndodh më shumë nga rrjetet sociale sesa nga TV, e dëshmon qartas se ky argument është artificial. Me këtë gjë, nuk përjashtohet mundësia që në Maqedoninë e Veriut të ketë raste sociale e që kanë nevojë për përkrahje për t`u furnizuar me tabletë dhe llaptop.

 

Me dy kryetar komunash mos u habisni nëse përsëri i fitojnë zgjedhjet

 

Hamdi Nuhiju

Zgjedhjet lokale po afrohen. Subjektet politike shqiptare dhe maqedonase si duket janë duke kërkuar formula dhe forma se si të akomodohen pas zgjedhjeve të vështira parlamentare ku të gjithë dolën fitues dhe humbës . Zgjedhjet lokale si duket janë lënë në harresë ose po përmenden vetëm nëpër kafene nga eksponent të ndryshëm të subjekteve politike si një kohë ose datë e mundshme e mbajtjes së tyre. Por, deri më tani nuk kemi parë asnjë hap konkret të ndërmarr nga ana e subjekteve politike shqiptare për përgatitjen e terrenit për zgjedhje.

Para mbajtjes së zgjedhjeve lokale po përfliten skenare të ndryshme të ndryshimit të qeverisë ose opozitës. Zërat nën zë kanë filluar që sheshit të shpalosin ide të ndryshme se si do të duhej që të ruhej ajo pjesë trupi elektoral i pandikuar nga dyert e pushtetit disa dekadësh.

Zgjedhjet lokale që priten të mbahen në pranverën e vitit të ardhshëm (2021), do të jenë proces më i vështirë sesa zgjedhjet e parakohshme parlamentare. Nëse aleancat strategjike të subjekteve politike shqiptare dhe maqedonase janë definuar qysh në zgjedhjet parlamentare, kjo gjë nuk nënkupton se kjo formulë duhet që të vlejë edhe për zgjedhjet lokale. Edhe teza tjetër e marrëveshjes së koalicionit për zgjedhje parlamentare bashkë me zgjedhjet lokale është e arsyeshme dhe gjallë në tavolinën e subjekteve politike shqiptare dhe maqedonase. Dallimin do ta bëjnë disa komuna speficike. Ato komuna lidhen me individ specifik.

Nëse i besojmë logjikës shkak-pasojë, mos u habisni nëse përsëri Erkan Arifi, kryetar i Komunës së Likovës dhe Arben Taravari, kryetar i Komunës së Gostivarit t`i fitojnë zgjedhjet. Të mos flasim për kryetarin e Komunës së Kumanovës, Maksim Dimitrievski i cili ka gjetur terren të përshtatshëm dhe të përpunuar mirë nga ana e pasardhësve të tij.

Rezultatet e zgjedhjeve parlamentare për subjektet politike që përfaqësojnë Taravarin dhe Erkan Arifin dëshmojnë për punën e mirë që ata kanë treguar në terren. Por nuk është vetëm kjo komponent që këto dy kryetar komunash i bën favorit edhe për këto zgjedhje lokale që priten të mbahen vitin e ardhshëm. Mjafton të përcillësh punët në terren, aktivitetin e pandërprerë, komunikiminin me opinionin si dhe mënyrën e qasjes në investime kapitale në këto dy komuna.

Për opinionin do të ishte e habitshme nëse kryetarja e Komunës së Tetovës, Teuta Arifi dhe kryetari i Komunës së Studenicanit, Azem Sadiku do t`i fitonin përsëri zgjedhjet.

Subjektet politike shqiptare duhet që të merren me matjen e rejtingut të kandidatëve të tyre për kryetar komunash, si dhe rezultatet e treguara ose dështimet eventuale të tyre gjatë viteve. Pushteti lokal është shumë më i rëndësishëm se pushteti qëndror. Përmes këtij pushteti, qytetari preket direkt me punën ose dembelizmin e udhëheqësit të institucioneve.

Të gjitha subjektet politike shqiptare kanë kuadro të cilat dinë dhe munden të menaxhojnë me miliona problemet e komunave tona. Mjafton që ato kuadro të mos lihen në listën e pritjes te dera e partisë, ndërsa të favorizohen ose të avancohen individ të caktuar që kanë lidhje direkte me kryetarin e partisë.

Buxheti i komunave shqiptare nuk duhet që të përdoret si buxhet familjar i kryetarit të komunës. Por të dihet saktësisht se kryetarët duhet të janë në shërbimin e qytetarëve dhe jo e anasjellta.

Në veten e parë: Si e sheh një provincialist ArtCampin?

 

Mr. Hamdi Nuhiju

Këto ditë u përmbyllë ngjarja më e rëndësishme kulturore në Komunën e Likovës dhe Kumanovës “ArtCamp” ku artist të ndryshëm u paraqitën me veprat e tyre artistike para opinionit. Për së afërmi patëm mundësi të shijojmë mjeshtërinë artistike duke u krenuar për nivelin dhe cilësinë që ata bartin e që mund të krahasohen edhe me artist rajonal por edhe botëror.

Kjo ngjarje kulturore e përkrahur nga të gjithë, e sidomos nga ministria e kulturës i ka dhënë jehon rajonit të Kumanovës si një vend ku lirshëm mund të kultivohen vlerat e larta artistike. Por, u bë shumë zhurmë nga nata e dytë e ngjarjes, nga lëshimet e qëllimshme ose pa qëllimta të organizatorëve duke zgjuar në opinion pikëpyetje të ndryshme për prapavijë të mundshme eventuale.

U bë zhurmë edhe për zgjedhjen e lokacionit që nuk duhet të jetë ngarkesë për artistët që morën pjesë në të e të ndihen me faj, por është një huqje e organizatorëve.

Si një “provincialist” që jam e që nga 100 % aktivitete kulturore në Komunën e Kumanovës e Likovës zakonisht i përcjelli 95 % të tyre, mora pjesë me shoqërinë time edhe në ArtCamp. Dëshira ime ishte që ta përcjell stand up comedy nga Hasim Memishi Sopi. I njëjti na bëri të qeshim me realitetin tonë të hidhur politik e shoqëror duke zgjedhur situata të ndryshme nga përditshmëria e nga të cilat mund të prodhohen komedi. U qeshëm dhe u kthjellëm për sjelljet tona të mbrapshta, u edukuam për mënyrën se si sillemi me gratë, nëpër dasma, u vetëdijesuam për parinë tonë politike e cila dukshëm është duke luajtur me fatin tonë. Pas paraqitjes së aktorit tetovar Hasim Memishi Sopi, vijoi një çmenduri njerëzore e cila nuk mund të shpjegohet as nga një provincialist si unë, e të mos flasim nga përparimtarët që kanë marr në dorë çështjet e artit për t`i ecur para. Një digjej të cilit as që dua t`ia mbaj mend emrin, lëshonte muzikë dhe në mes u futën artistët e artistet me “skopsko” në dorë duke vallëzuar e kërcyer. Publiku nga anash shikonte. Deri në përfundimin e performancës të këtij dixheji qëllimisht qëndrova anash për të parë rrjedhën e mëtutjeshme të këtij ArtCampi. Pasi u nxehën mirë artistët e artistet duke kërcyer e pirë “skopsko”, organizatorët lëshuan një zë femre që kërkonte nga ne t`i lirojmë hapësirat e kampit. Artistët janë të lodhur dhe duan pushim. Dhe ngadalë u lëshuam për te vetura që e kishim lënë afër varrezave të dëshmorëve në Sllupcanin legjendar dhe u nisëm për në vendet tona.

Në pjesën e parë të mbrëmjes ku unë si provincialist mora pjesë i kuptova mesazhet dhe qëllimet e ArtCampit, u dashurova në ArtCampin dhe thash në vete shumë mirë që ekzistojnë organizime të këtilla.

Në pjesën e dytë u zhgënjeva. Ishte disko, nuk ishte ArtCamp. Te varrezat e dëshmorëve. Kur dua të shkoj në disko, nuk i them shoqërisë time eja të shkojmë në ArtCamp, por nisemi për në diskotekë. Realizojmë qëllimet tona dhe përsëri vazhdojmë jetën. Shkojmë me kilometra larg, e tërë rruga na kushton mjete financiare, plus para se të futemi në diskotekë duhet të paguajmë për hyrjen, kur futemi brenda duhet të paguajmë për pijet, pimë, arrijmë qëllimet tona dhe kthehemi në shtëpi. Mirëpo kjo gjë ngel në përgjegjësinë tonë provincialiste. Në këtë veprim nuk merr pjesë edhe TJETRI me paratë e tij.

Pse paratë e ministrisë së kulturës duhet të përdoren për Disko-Party? Unë protestoj që taksat e mia të shkojnë në organizime të Disko-Party. Nëse dikush do të i vizitoje të njëjtat, le ta bëje me buxhetin e tij personal.

ArtCampi le të rroje, por si ArtCamp, e jo si disko PROVINCIALISTA.

 

 

A do të hanë të gjithë kumbulla, apo dikujt do t`i mpihen dhëmbët?

 

Hamdi Nuhiju

Rezultati zgjedhor i zgjedhjeve të 15 korrikut të vitit 2020 ishte befasues për spektrin politik shqiptar në Maqedoninë e Veriut. Shqiptarët thuhet se për herën e parë në historinë e pluralizmit politik dhe të demokracisë kanë arritur që të sigurojnë 32 mandate në Parlament. Por, edhe pse numri i deputetëve shqiptar në Parlamentin e Maqedonisë Veriore është i kënaqshëm për të gjitha anët, përsëri rezultati zgjedhor është i tillë që krijon shumë amulli rreth formimit të qeverisë dhe stabilitetit të saj në të ardhmen.

Disa zëra hodhën në opinion tezën se nuk është patjetër në Maqedoninë e Veriut të kemi qeveri stabile, bën që qeveria të jetë jo stabile. Teza e këtillë kërkon një sqarim të detajuar edhe për çmimin që do të duhej të paguhej nga ana e subjekteve politike po edhe e votuesve.

15 korriku i dha mundësinë të gjitha subjekteve politike shqiptare e maqedonase që do të shpresojnë dhe të janë pjesë e cdo lloj kombinimi. Të gjithë janë në lojë dhe jashtë loje: do të ishte përgjigja ime për ata që pyesin se kush do të formoje qeverinë e ardhshme në Maqedoninë e Veriut.

Këto zgjedhje kishin edhe specifikën e saj se u realizuan në kohën e pandemisë globale Kovid 19, por edhe të vulës së shpejtuar të menjëhershme të faktorëve ndërkombëtar për shpalljen e tyre legjitime.

Opozita shqiptare ka ngritur dyshimet e saja për legjitimitetin e këtyre zgjedhjeve duke alarmuar edhe institucionet ndërkombëtare që merren me vëzhgimin e tyre. E vetmja mangësi e këtyre dyshimeve të ngritura është mungesa e qëndrueshmërisë dhe forcës për t`i materializuar ato dyshime.

Në situata të këtilla, Bashkimi Demokratik për Integrim e ndjen veten komod duke vazhduar me agjendën e saj të nisur nga zgjedhjet lokale të vitit 2017 dhe kongresit të saj tematik. Prokurorisë Speciale Publike i humbi kredibiliteti dhe pesha e saj publike, VMRO-DPMNE-ja me gardianët e saj të vjetër është cliruar dhe tashmë po ka mundësi që të merr frymë lirshëm.

Shqetësues për opinionin është fakti i krijimit të peshës parlamentare të një subjekti politik si partia “E Majta” e cila si duket ka edhe pikëpamje ekstremiste fashiste.

Tashmë mandatin për formimin e qeverisë së re e ka marr lideri i LSDM-së, Zoran Zaev. Ekzistojnë disa opsione të cilat po përfliten në publik dhe në privat se si do të vepronte Zoran Zaev në këtë moment. Edhe pse është mirë për demokracinë që të kemi edhe opozitë edhe pozitë shqiptare, si duket Evropës nuk do t`i pengonte varianti që të gjitha subjektet politike shqiptare të ishin pjesë e pushtetit së bashku me LSDM-në dhe në këtë mënyrë të krijohej një shumicë parlamentare prej 74 votave.

Opozita shqiptare ka vënë në lojë kërkesën e BDI-së për kryeministrin shqiptar, Naser Zyberi. Ajo ia ka ofruar numrat e saj, BDI-së, nëse kjo e njëjta arrin që ta materializoje këtë kërkesë.

Koha në vijim do të dëshmoje nëse të gjitha subjektet politike shqiptare do të janë pjesë e pushtetit, apo disa nuk do të kanë mundësi të hajnë kumbulla. Por mpirjen e dhëmbëve nuk guxon që t`ia ndaloj askush.

Kronika e zezë në bashkëekzistencë mediale

Mr. Hamdi Nuhiju

Hyrje

Koha në të cilën po jetojmë ka dëshmuar qartë për transformimin e madh të informacioneve dhe sjelljeve të njerëzve. Ndryshimet teknologjike dhe zhvillimi i hovshëm i medieve ka sjell botën e informacioneve nga katër anët e globit në duart e njeriut. Tashmë vetëm me një klik mund të informohesh për ngjarjet më të ndryshme në cepin më të thellë të globit duke mos  harxhuar mund dhe kohë për gjurmim. Informacioni është përzier dhe përlyer së tepërmi me dezinformimin saqë pjesa e dytë është shndërruar në fenomen modern. Njerëzit, shtetet, qeveritë, institucionet e ndryshme ndërkombëtare kanë probleme serioze me lajmet e rreme dhe qasjen ndaj tyre.

Profesori universitar Vladimir Shtambuk nga Fakulteti i shkencave politike në Universitetin e Beogradit jep interpretime të ndryshme për atë se si duhet kuptuar mediet.

“Problemi me përcaktimin e termit media është aty që ai jo vetëm që është tepër i rëndësishëm por ka edhe disa përdorime triviale të cilat në masë të madhe e ndërlikojnë jo vetëm përcaktimin e atij termi, por paraqesin edhe pengesa serioze në komunikim.”[1], shkruan Shtambuk.

Shtambuk përcjell mendimin se mediet kanë rrole dhe detyra të ndryshme, ndërsa tradicionalisht definicioni më i përdorshëm është ai se mediet janë bartëse të informacioneve.

Përskaj një bote pafund të definicioneve dhe përcaktimeve akademike dhe shkencore të përdorimit të medieve nga ana e njerëzve dhe ekzistencës së informacioneve, problem thelbësor në kohën moderne është bërë edhe përdorimi ose keqpërdorimi i fatkeqësive dhe ngjarjeve me ngjyrime krimi për të rritur efektet komerciale në një treg të pamëshirshëm.

Kronika e zezë është bërë e domosdoshme në ofertën mediale. Thuajse as që guxohet të mendohet krijimi i një platforme mediale pa ekzistencën e kronikës së zezë. Por, efektet psikologjike dhe sociale që nxiten me përkushtimin e medieve ndaj kësaj rubrike janë shndërruar në pjesë e debateve akademike midis qarqeve të ndryshme.

Etika profesionale është vënë në sprovë përballë fluksit të madh të informacioneve të përditshme nga bota e kronikës së zezë. Deri ku janë kufijtë? A kanë të drejt mediet të publikojnë dhe të informojnë për gjithçka, apo ndoshta duhet ruajtur etika profesionale duke respektuar disa norma dhe parime njerëzore?

 

Efekti social dhe psikologjik

“Kronika e zezë është shprehje e cila me rëndësinë e saj definon rubrikën në gazetë të caktuar për lajmet nga krimi, tregtia e palejuar dhe fatkeqësive tjera, gjegjësisht ngjarjeve të ngjashme që thirren në vdekje, ose dëmtime masive. Në kuptimin e gjerë të fjalës nënkuptohet përmbajtja përgjegjëse në të gjitha mediet masive duke përfshirë edhe radion, televizionin dhe internet portalet. Edhe pse përmbajtjet të cilat tradicionalisht udhëhiqen nën kronikën e zezë janë prezent qysh në fillimin e gazetave si medie, kronika e zezë shpesh herë llogaritet si shumë pak e rëndësishme në formën e gazetarisë. Gjegjësisht përmbajtja e kronikës së zezë në raport me të gjitha tjerat, gjegjësisht qasja ndaj temave të tilla merret si një indikator se sa një medie është serioze ose e verdhë”.[2]

Edhe përskaj qasjes dhe kuptimit fillestar të kronikës së zezë si përcaktuese e seriozitetit ose jo seriozitetit të një medie të caktuar, megjithatë ajo gjithnjë e më shumë po është prezent duke krijuar efekte të ndryshme sociale dhe psikologjike.

Mediet gjithnjë e më shumë po i kushtojnë rëndësi kësaj rubrike duke krijuar imazhe dhe efekte psikologjike te njerëzit për fenomene të ndryshme negative që ndodhin në shoqërinë tonë. Lajmet e tilla për ngacmime seksuale në polici, shantazhime të vajzave përmes rrjeteve sociale, tradhti bashkëshortore, përdorimi i drogës, trafikimi i qenieve njerëzore, aksidente të shumta me efekt vdekjen, janë bërë tashmë normale.

Siç duket, rroli i medieve për të mbrojtur dhe ruajtur të mirën publike e ka humbur sensin dhe kuptimin e saj. Ai rrol tashmë është transformuar në një vegël në duart e manipuluesve që po i përdorin mediet për të shfrytëzuar të mirën publike në dobi të tyre.

Doktorët Ricard Poll dhe Linda Elder në librin “Manual për mendimtarin për GABIMET LOGJIKE”, e kanë qartësuar dhe definuar saktë rrolin e një manipuluesi të këtillë:

“Manipuluesit nuk e shfrytëzojnë intelegjencën e tyre për të mirën publike. E shfrytëzojnë për ta fituar atë që e duan bashkërisht me ato që i ndajnë interesat e tyre. Arma e tyre janë dominimi, demagogjia dhe kontrolli”[3].

Kur dëshira e manipuluesve është për ta shfrytëzuar intelegjencën e tyre drejt përfitimit të mirave publike, ata lehtas e përdorin edhe kronikën e zezë dhe imazhet e saj dhe efektet psikologjike dhe sociale për të arritur deri te qëllimi i tyre. Kaosi dhe problemet që mund të krijohen nga përdorimi dhe keqpërdorimi i pozicioneve të tilla mbillen në nënvetëdijen e njerëzve dhe krijojnë sjellje të habitshme. Qëllimi është që të krijohet panik, të mbillet frikë që sa më lehtë njerëzit të përçahen dhe të sundohen. Këto efekte dhe imazhe përshtaten me direktivat korporatave të medieve që sot janë pushteti i katërt.

Gjuro Shushniq në librin e tij “Peshkatarët e shpirtrave njerëzor” e shpjegon shumë bukur këtë gjendje:

“Mënyra më efektive për manipulimin e njerëzve është që situata e tyre ekzistenciale të bëhet e pasigurt, e paqartë, e papërcaktuar, e paqëndrueshme, një situatë e re, e dyshimtë, me plot pritje, ankth dhe frikë. Në këto lloje situatash, aftësia kritike e vetëdijes pëson rënie dhe individi merr sjelljen e të tjerëve ( të shumicës) si masë të sjelljes së tij”[4].

Mjet më i mirë për të arritur deri te manipulimi i njerëzve sesa mediet nuk ka, dhe rubrikë më e përshtatshme sesa kronika e zezë.

Situata e këtillë i shkon përshtati pushteteve që duan të sundojnë me njerëzit dhe të humbasin masën kritike të tyre. Për këtë arsye jo rastësisht në të kaluarën pushtetet kanë krijuar material ose lajme për kronikën e zezë për të rritur nivelin e frikës dhe pasigurisë te njerëzit.

Koncepti i lirisë në medie nuk duhet që të keqpërdoret prej manipuluesve për të arritur synimet e tyre.

Profesoresha universitare, Viktoria Kafexhiska në librin e saj “Mendimi publik dhe mediet masive” ka sqaruar saktësisht se liria në aspektin medial është gjendje dhe jo kriter:

“Liria më shumë është gjendje, e më pak kriter për realizimin medial. Ajo ka të bëje me të drejtën për shprehje të lirë dhe formimin e lirë të mendimeve, por kjo e drejtë që të realizohet duhet të ketë qasje deri në kanalet mediale dhe mundësi për të pranuar lloje të ndryshme të informacioneve. Kredibiliteti i cilit do informacion varet nga ajo se sa qeveria, reklamuesit, pronarët ndikojnë ndaj saj. Pavarësia është njashtu kusht që ajo të siguroje që mediet të janë mbrojtës të interesit publik, duke nxitur interesimin e qytetarëve për ato që kanë fuqi më të madhe në shoqëri”.[5]

Në anën tjetër, Noam Chomsky ka bërë dallime thelbësore midis lirisë së shtypit dhe lirisë së fjalës. Sipas tij, liria e fjalës është vlerë e cila duhet kultivuar dhe mbrojtur, ndërsa liria e shtypit varet prej situatave të caktuara se si përdoret:

“Që të jemi më të qartë, duhet që të bëjmë dallimin midis lirisë së fjalës prej lirisë së shtypit. Sipas kësaj, edhe nëse liria e shtypit është fasadë, liria e fjalës do t`ia vlente që të mbrohej dhe shpërndahej. Vlerësoj se kjo gjë është e rëndësishme dhe se SHBA-të kanë arritur standarde të larta në mbrojtjen e lirisë së fjalës. Kur jemi te liria e shtypit, edhe pse nuk ka dyshim se koncentrimi i madh i fuqisë ekonomike-politike ka ndikim të madh në mediet masive, unë ato do t`i emëroja “kontroll absolute”. As në shtetet totalitare, diktaturat ushtarake ose shoqëritë e robëruara, kontrolli asnjëherë nuk ka qenë absolut”.[6]

Shkelja e normave etike

Normat morale dhe etike janë të domosdoshme në punën e gazetarëve dhe medieve. Përderisa ato norma shkelen në vazhdimësi, atëherë krijohen efekte tepër negative në mesin e njerëzve.

 

Profesori universitar, Dejan Donev, në librin me titullin ‘Etika e gazetarisë’ e sqaron rrolin e normave morale dhe etike në mediet masive:

 

“Mediet masive fitojnë karakterin e fenomenit moral pasi që janë formë, shprehje dhe faktor i ndryshimit të gjendjes morale të një shoqërie. Të gjitha çështjet e hapura të ekzistencës moderne morale të njeriut reflektohen në mediet masive, me çka ata po bëhen subjekt i procesit moral, përderisa të gjithë aktorët që janë pjesë e termeve komunikator, por edhe pranues në mediet masive, janë të përfshirë nga rrjeti i kategorive etike. “[7]

 

Në anën tjetër,  profesoresha Marina Tuneva dhe Filana Koka kanë analizuar për nevojën e ekzistimit të standardeve profesionale etike në medie. Ata kanë bërë krahasime të këtyre normave dhe standardeve profesionale në Evropë dhe në Maqedoni:

 

“Nevoja për standarde profesionale etike në kohën e sotme është bërë e madhe. Liria më e madhe në medie nënkupton më pak gazetari defanzive dhe më shumë vetëdije për nevojën e standardeve me qëllim që të sigurohet cilësi dhe t`i iket keqpërdorimit. Pasojat nga puna jo etike në periudhën e ekonomisë globale dhe komunikimit të shpejt janë më serioze sesa në kohën kur dëmi nga puna jo etike ka qenë i izoluar dhe i pavërejtur. Etika në mediet del nga ata që shkruajnë dhe i redaktojnë lajmet, nga botuesit dhe pronarët e medieve, ndërsa përgatitja e standardeve etike pjesërisht është përgjegjësi personale dhe pjesërisht përgjegjësi kolektive. Prej këtu, del se përgatitja efektive dhe zbatimi i standardeve etike asnjëherë nuk nënkuptojnë burime të jashtme të ndikimit”. [8]

 

Qëllimi i publicitetit dhe rritjes së audiencës ka bërë që një pjesë e madhe e medieve t`i shkelin kodet etike dhe morale duke mos respektuar privatësinë dhe ndjenjat e njerëzve. Në televizionet publike zbulohet identiteti i personave të vrarë në aksidente të ndryshme rrugore, ndërsa në internet portalet në lajmet që kanë të bëjnë me prostitucionin, promovohen fotografi të cilat kanë efekte psikologjike të dëmshme për fëmijët dhe të rinjtë.

Arsyetimi i vazhdueshëm i këtyre medieve është se ata përmes fotografive të këtilla po e ndërlidhin lajmin ose ngjarjen me diçka vizuale të dukshme që është pjesë e të njëjtit aktivitet. Por realiteti është se në atë mënyrë nxisin klikimin dhe rritjen e audiencës.

 

Përfundim

Kronika e zezë është shndërruar në një karrem medial jo për të informuar dhe njoftuar opinionin për ngjarjet e trishta, por për të tërhequr audiencën dhe vëmendjen e njerëzve. Ajo sot po luan rrolin e një bishe gjigante të lidhjes emocionale të individit dhe shoqërisë me ngjarje të ndryshme në çdo cep të globit.

Përmes saj po synohet që të avancohet pozita komerciale e medieve. Sa më shumë që do të dominonte ngjyra e zezë në aspektin figurativ në lajmet e përditshme, aq më e madhe do të ishte kërshëria dhe interesi i njerëzve. Njerëzit rrinë zgjuar dhe të gatshëm për t`u informuar në çdo kohë karshi çdo fatkeqësie që ndodh në rrethin ku jeton. Edhe pse informacioni që plasohet ndonjëherë duket edhe tejet i parëndësishëm, si për shembull kafshimi i njerëzve nga qen endacak, por nuhatja e medieve për të nxitur kërshërinë e njerëzve është e hollë.

Si rezultat i kësaj, kronika e zezë po gjen bashkekzistencën e saj mediale duke mos pyetur aspak për kodet etike dhe morale të raportimit të gazetarisë.

 

 

[1] Da li je internet mediji?, f.44, ČASOPIS ZA UPRAVLJANJE KOMUNICIRANJEM COMMUNICATION MANAGEMENT QUARTERLY, numri 1, viti 1, dhjetor 2006, Novi Sad

[2] https://sh.ëikipedia.org/ëiki/Crna_kronika

[3] Водич за мислителот за ЛОГИЧКИ ГРЕШКИ, Dr.Ricard Poll dhe Dr.Linda Elder f.9 Shkup, 2013

[4] Peshkatarët e shpirtrave njerëzor, Gjuro Shushniq, f.156 Logos-A, Shkup, 2017

[5] ЈАВНО МИСЛЕЊЕ И МАСОВНИ КОМУНИКАЦИИ, Др.Викторија Кафеџиска, f.98 Shkup, 2019

[6] Mediji, Propaganda i Sistem, Noam Chomsky, f.56 Zagreb, 2003.

[7] Етика во новинарството, Дејан Донев, f.181 , Скопје, 2011

[8] ЕТИЧКО ИЗВЕСТУВАЊЕ НА МЕДИУМИТЕ ВО ЕВРОПА И МАКЕДОНИЈА, Д-р Марина Тунева и М-р Фиљана Кока, f.10, Shkup, 2016