Si të shpjegohet ky sulm i
panikut të një pjese të elitave? Dukshëm, në thelbin e apelit janë kontrolli
dhe rregullimi, por i kujt? Kush do të qëndroje në anën e njerëzimit përderisa
zgjat kjo pauzë gjashtëmujore dhe derisa njerëzimi do të duhej t`i testoj
rreziqet? Pasiqë laboratorët e intelegjencës artificiale në Kinë, Indi dhe Rusi
do të vazhdojnë të punojnë ( ndoshta edhe në fshehtësi ) debati global publik në
këtë temë është i pamundur.
Megjithatë, duhet shqyrtuar se për
çfarë bëhet fjalë. Në librin e tij Homo Deus (2015) historiani Juval Noa Harari
ka parashikuar një rezultat të paparë të zhvillimit të intelegjencës
artificiale e cila do të jetë një ndarje radikale në korniza të shoqërisë njerëzore,
më e thellë nga ajo klasorja. Shumë shpejt, bioteknologjia dhe algoritmat
kompjuterik do t`i bashkojnë forcat e tyre në prodhimin e “trupave, truve dhe
mendjeve”, me çka do të krijohet një ndarje më e madhe “ në mes të atyre të cilët
dijnë që të konstruojnë trupa dhe mendje dhe atyre që nuk e dinë këtë gjë”. Në
një botë të tillë, “ ato që e kanë kapur trenin e progresit do të kanë një aftësi
hyjnore për krijim dhe shkatërrim, përderisa të tjerët i pret vdekja”.
Paniku i cili doli në pah nga
letra e Institutit për të ardhmen e jetës del nga frika e të mos qenit i
sigurt, madje edhe për ato të cilët gjenden “ në trenin e progresit”. Feudalët
tanë digjital u frikësuan. Por ato nuk duan debat publik, por marrëveshje të
qeverive dhe korporatave teknologjike me qëllim që fuqia e vërtet të ngel në
duart e tyre.
Ekspansioni i madh i kapaciteteve
të intelegjencës artificiale paraqet një kërcënim serioz për elitat e
pushtetit, duke i përfshirë edhe ato që e zhvillojnë, posedojnë dhe kontrollojnë
intelegjencën artificiale. Kjo tregon për fundin e kapitalizmit ashtu siç e
njohim, në kuptimin e mundësisë së krijimit të një sistemi të intelegjencës
artificiale e cila do ta vet-riprodhojë dhe të cilës gjithnjë e më pak do ti
duhet kontributi i njeriut (tregtia e algoritmeve në bursë është vetëm hapi i
parë në atë drejtim ). Na ka ngel zgjidhja midis një forme të re të komunizmit
dhe kaosit të pakontrolluar.
Çet-botet e reja te njerëzit shumë
të vetmuar ( ose jo aq të vetmuar) do t`i mundësojnë net të pafundme me biseda
miqësore për filma, libra, gatim ose politikë. Përsëri ta përdori metaforën
time, atë që do ta fitojnë njerëzit është kafe pa kofeinë dhe lëng pa fruta:
fqinj me qasje miqësore pa sekrete të frikshme, Tjetri i përshtatur për nevojat
e tyre. Kjo është vet esenca e thënies fetishe:” E di se ai nuk është person i
vërtet, por për mua është i mirë, pasi që nuk është i rrezikshëm”.
Për çdo rast, kjo letër e hapur është
edhe një shembull i një ndalese të pamundur. Bëhet fjalë për një paradoks të
vjetër: pasi që për neve njerëzit, nuk ka vend në të ardhmen post-humane, eja
ta ndalojmë zhvillimin e saj. Që të përcaktohemi sipas këtyre teknologjive
duhet që ta parashtrojmë pyetjen e vjetër të Leninit: liri për kë, për çfarë? Në
cilin kuptim më herët nuk ishim të lirë? Më herët a nuk ishim të kontrolluar më
shumë sesa ishim të vetëdijshëm për këtë? Në vend që të ankohemi për rrezikimin
e lirisë dhe dinjitetit në të ardhmen, ndoshta së pari do të duhej që të
mendojmë se çka kuptojmë me lirinë tani. Derisa nuk e bëjmë këtë gjë, do të
sillemi si histerik, të cilët, sipas psikoanalistit francez Zhak Lakan, me dëshpërim
kërkojnë një sundues, por vetëm i tillë mbi të cilin dominojnë.
Futuristi Rej Kurcvejl ka
parashikuar se fal natyrës ekspansioniste të progresit teknologjik, shumë
shpejt do të kemi punë me makina shpirtërore të cilat jo vetëm që do ti tregojnë
të gjitha shenjat e vetëdijes, por edhe do ta tejkalojnë intelegjencën njerëzore.
Por, ky qëndrim post-human nuk duhet që të përzihet me preokupimin modern
paradigmë për realizimin e dominimit të plotë teknologjik mbi natyrën. Në vend
të kësaj, jemi dëshmitar të kthimit dialektik të këtij procesi.
Shkencat e sotme post-humane
tashmë nuk merren me dominimin. Kredoja e tyre është befasia: çfarë veçori të
paplanifikuara mund të zhvillojnë këto kuti të zeza? Askush nuk e di, dhe këtu
fshihet tërheqja ose banaliteti i gjithë sipërmarrjes.
Kështu, filozofi francez dhe
inxhinier Zhan-Pjer Dipi në robotikën e re, gjenetikën, nanoteknologjinë, jetën
artificiale dhe intelegjencën artificiale ka hetuar një inverzim të çuditshëm
të arrogancës tradicionale antropocentrike e cila mundësohet nga teknologjia:
“ Si ta shpjegojmë se shkenca u
shndërrua në një aktivitet aq i rrezikshëm që sot shumica e vlerësojnë në
kërcënimin kryesor për mbijetesën e njerëzimit? Disa filozof vlerësojnë se
ëndrra e Dekartit për njeriun si zot i natyrës është e gabuar dhe se
urgjentisht duhet që të rishqyrtohen bazat e nevojës tonë për kuptimin e botës
rreth nesh. Ata nuk e shohin kryesoren, se teknologjia e cila na paraqitet si
rezultat i të gjitha disiplinave, si qëllim e ka pikërisht kthimin nga natyra.
Inxhinjeri i të nesërmes nuk do të jetë ndonjë çirak i ndonjë magjistari të
cilit gjërat i kanë ikur nga kontrolli për shkak të mërzisë ose paditurisë, por
pikërisht për shkak të asaj se ashtu ka dashur të jetë”.
Njerëzimi është duke krijuar
zotin ose djallin e saj. Edhe pse rezultati nuk mund që të parashikohet një gjë
është e sigurt: nëse diçka që ngjan në post-humanizëm paraqitet si fakt
kolektiv, pikëpamja jonë mbi botën do ti humbas të gjitha tre temat e
definuara: njerëzoren, natyroren dhe hyjnoren. Identiteti njerëzor mund që të
ekzistoj vetëm përballë natyrës së paprekur, por nëse jeta shndërrohet në lëndë
e manipulimit teknologjik do ta humbas karakterin e saj natyror. Ekzistenca e
kontrolluar në tërësi është e fshirë nga kuptimi, të mos i përmend rastësinë
dhe mrekullinë.
Gjithsesi, e njëjta vlen edhe për
secilën ndjenjë të hyjnores. Përvoja njerëzore me Zotin ka kuptimin vetëm nga
aspekti i vdekjes. Kur njëherë shndërrohemi në homo deus dhe do të krijojmë
rrole të cilat nga perspektiva e vjetër njerëzore duken mbinatyrore, do të
zhduken edhe zotat ashtu si i kemi njohur. Pyetja është se çka do të ngel nëse
do të ngel diçka. A do ta adhurojmë intelegjencën artificiale të cilën e kemi
krijuar vet?
Kemi arsye të mira për shqetësim
se vizionet tekno-gnostike të botës post-humane janë fantazi ideologjike të
cilat po e mjegullojnë hapësirën që na pret. Është e panevojshme që të
theksohet se na duhen më shumë se gjashtë muaj për ti penguar njerëzit që në të
ardhmen e afërt të shndërrohen në të parëndësishëm, ndërsa jetët e tyre të
fshira nga secili kuptim.
Përktheu nga maqedonishtja: Hamdi
Nuhiju
No comments:
Post a Comment