Ideja e mini-shengenit për t`i dhënë dalje në det Serbisë dhe Maqedonisë së Veriut

 Hamdi Nuhiju

Ideja e mini-shengenit ballkanik me Maqedoninë e Veriut, Serbinë dhe Shqipërinë brenda, pa Kosovën, Bosnjën dhe Hercegovinën dhe Malin e Zi, duket qartas se është ide fine e përpunuar me mjeshtëri nga ana e strukturave serbo-sllave për t`i dhënë dalje në det Serbisë dhe Maqedonisë së Veriut. Vecmë është përmendur nga takimi në Durrës, se Maqedonia e Veriut si dhe Serbia kanë qasje në portin e Durrësit, duke përfituar në këtë mënyrë në kurrizin e Shqipërisë dhe shqiptarëve të mirat që ofron tregtia detare.

Jam i bindur se në qoftëse anët do të ishin të kundërta, dhe Shqipëria e shqiptarët të kërkonin dalje në det, një ide e këtillë e mini shengenit nuk do të realizohej asnjëherë. Mund që të niste luftë, por të dilte në pah një mini shengen i këtillë, nuk do të ndodhte.

Kjo është një hipotezë e cila bazohet në të kaluarën e shteteve dhe veprimeve të tyre gjatë historisë së përbashkët ballkanike.

Përderisa u mbajtën disa takime dhe ideja ka nisur që të marr formë dhe të realizohet, mendoj se lënia anash e Kosovës në këtë koncept është po aq e dëmshme sa edhe vet ideja. Interpretim i gabuar është mendimi se Kosova defaktorizohet nëse merr pjesë në një koncept të këtillë i cili është nisur nga një shtet i cili e ka humbur luftën me Kosovën, nuk e njeh pavarësinë e Kosovës si dhe është duke u armatosur deri në dhëmbë nga ana e Rusisë. Por hilja e cila është duke dal në sipërfaqe nga ana e Serbisë në lidhje me Kosovën në raport me idenë e mini-shengenit ballkanik është edhe izolimi total i Kosovës edhe nga Shqipëria. Përmes mekanizmave të cilat do të hyjnë në fuqi pas aktualizimit praktik të idesë së mini-shengenit, Shqipëria mund që ta izoloj Kosovën çdoherë ta kërkoje këtë gjë Serbia.

Menjëherë pas takimit në Shkup, të tre kryeministrave të idesë së mini shengenit ballkanik, kryeministri Edi Rama paralajmëroi mbledhjen midis dy qeverive shqiptare, të Kosovës dhe Shqipërisë. Mbledhje të këtilla ka pasur edhe në kohën kur Ramush Haradinaj ishte kryeministër dhe mbledhjet e tilla nuk kanë prodhuar asnjë dobi konkrete në dobi të shqiptarëve në dy anët e kufirit.

Diplomacia kosovare duhet që t`i kuptoje hilet të cilat po i bëhen nga dy anët, nga Serbia dhe Shqipëria si dhe të ndërtoje mekanizma mbrojtës për qytetarët e saj. Nëse ajo ka marr ftesë nga ana iniciatorëve të mini-shengenit ballkanik, edhe në kësi rrethana, dobia e pjesëmarrjes do të ishte më e madhe sesa dëmi. Kurthi i kurdisur Rama-Vucic do të zhbëhej, kjo është dobia e parë. Për politikën e jashtme të Kosovës nuk do të flisnin tekat e Edi Ramës, por vet kosovarët do të ishin pjesëmarrës aktiv në të gjitha vendimet të cilat do të merreshin për këtë pjesë të Ballkanit Perëndimor. Kosova do të dëshmonte pjekuri politike dhe diplomatike karshi faktorit ndërkombëtar, që edhe pse është e dalë nga lufta me një agresor si Serbia, ajo di të luaj lojëra të tilla të cilat do të ishin në interesin e kosovarëve, por edhe të tërë Ballkanit.

Përderisa për politikën e jashtme të Kosovës, ende flet Edi Rama, mendoj se edhe gjatë kohë, kosovarët do të ngelin të vetmit në Ballkan pa liberalizimin e vizave, e të mos flasim për anëtarësimin në NATO dhe në Bashkimin Evropian.

 

A po paralajmërohet vaksinimi i “dhunshëm” kundër sëmundjes Kovid 19?

 Hamdi Nuhiju

Disa ditë me radhë në medie po qarkullon informacioni i përhapur nga ministri i shëndetësisë të qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Venko Filipce, se personat të cilët nuk do të pranojnë të vaksinohen me vaksinat kundër Kovid 19 do të kufizohen thuajse në tërësi në jetën publike. Përveç kësaj, këto persona kërcënohen edhe për mostrajtim shëndetësor për sëmundjen e Kovid 19, por pa u specifikuar edhe për sëmundjet tjera?!

Është e habitshme kjo qasje e ministrit, Venko Filipce dhe kjo heshtje që ka kapluar njerëzit që jetojnë dhe veprojnë në këtë shtet. Ky narracion i ndërtuar në mënyrë mediatike dhe i nxitur politikisht nga ana e ministrit të shëndetësisë, po i frymëzon me material zërat konspiracionit kundër sëmundjes Kovid 19.

Titulli i këtij reflektimi në brendi e ka termin dhunë me thonjëza duke nënkuptuar vullnetin e lirë që kanë pasur deri më tani qytetarët për t`u paraqitur për vaksinim. Po ky proces siç duket nuk është i brendshëm dhe i vetëm i ministrit, Venko Filipce por ka ardhur me insistimin e qendrave ndërkombëtare të tilla të cilat për muaj me radhë udhëhoqën propagandë të zezë kundër vaksinës Astra Zeneca, si dhe nuk po pranojnë udhëtarët në Bashkimin Evropian që janë të vaksinuar me vaksinat kineze dhe ruse. Të mos flasim për të pavaksinuarit?!!!

Pse Bashkimi Evropian dhe Maqedonia e Veriut e përmendin vullnetin e lirë të njeriut në raport me vaksinën kundër Kovid 19, ndërsa marrin masa të tilla të cilat duket haptas se dhunshëm po duan t`ia imponojnë vaksinimin e popullatës?

Në rrethana të këtilla parashtrohet pyetja, dhuna a është mjet demokratik? Po thonë filozofët e ndryshëm, por duke e përmendur si mekanizëm për mbrojtjen e shtetit dhe ruajtjen e ekuilibrave dhe drejtësisë. Edhe Ibën Halduni e përmend atë si një mënyrë se si përmes saj do të kishte mundësi që t`i ikej anarkisë shoqërore dhe se si do të krijohej mirëqenia e përgjithshme! Por dhuna a është rruga e duhur për të disiplinuar masat në lidhje me vaksinimin kundër sëmundjes kovid 19? Nuk e besoj!

Sëmundja Kovid 19 ekziston, ashtu siç kanë ekzistuar sëmundje të ndryshme për të cilat ka nevojë trajtimi përmes kurave të ndryshme. Pandemia Kovid 19 ka gjunjëzuar botën si dhe sistemet shëndetësore dhe ekonomike të gjitha shteteve. Larg konspiracionit, kjo sëmundje ka shkaktuar dëme të mëdha ekonomike dhe shoqërore. Ka lëvizur rende politike dhe ekonomike si dhe ka vënë në pikëpyetje shumë mekanizma shëndetësor të cilat kanë ekzistuar deri në momentin e mos ekzistimit të kësaj sëmundjeje. Vaksinat funksionale kundër kësaj sëmundjeje janë zbuluar dhe po shikohet se kanë efekt pozitiv tek njerëzit. Modeli fillestar ndaj luftës së kësaj sëmundjeje ka qenë paraqitja vullnetare për vaksinim e cila ka dhënë efekte pozitive. Porse, tendencat dhe qasja e politikanëve të Maqedonisë së Veriut, të rajonit dhe botës, që vaksinimin nga një mjet shëndetësor ta shndërrojnë në mjet politikë dhe luftarak për disiplinimin e masave të njerëzve, janë tendenca të gabueshme.

“Në Evropë dhe në botë tashmë po vendosen kufizime, për qytetarët e pa vaksinuar. Për hyrjen në një hapësirë të mbyllur, për qasjen deri te shërbimet sportive ose tjera, kërkohet certifikata e vaksinimit. Vendet tashmë janë duke i paralajmëruar qytetarët e tyre që të vaksinohen me qëllim që të mos përballen me kufizime për funksionim normal. Apeloj deri te të gjithë qytetarët të cilët ende nuk janë vaksinuar, që këtë gjë ta bëjnë sa më shpejtë. Vaksinat janë të sigurta dhe efikase, vetëm vaksinimi masiv mund që t`i jap fund pandemisë botërore kovid”, deklaroi ministri i shëndetësisë, Venko Filipce si dhe paralajmëroi se kufizime të këtilla mund të ketë edhe në Maqedoninë e Veriut që nga vjeshta e vitit 2021.

Pasi që situata qenka e këtillë, se vaksinimi qenka mjet shëndetësor e jo politik dhe ushtarak, pse nuk e obliguat qysh në fillim këtë masë? Apo ndoshta ju politikanët keni nevojë për masa të njerëzve të cilët nuk do të ju përgjigjen dhunës tuaj dhe ju të përdorni edhe mekanizmat tjera shëndetësor për të qetësuar situata të caktuara shoqërore dhe për t`i dhënë mesazhin qytetarëve tjerë se ja çka ju gjen nëse nuk na bindeni?

Përndryshe nëse vaksinimin do ta përdornit vetëm si një proces për mbrojtjen e popullsisë nga një sëmundje, këtë gjë do ta kishit bërë obligative qysh në fillim, pa pasur nevojë për kalkulime të këtilla dhe krijimin e qëllimshëm të problemeve dhe pakënaqësive tek njerëzit.

Si ta krijosh një lajm mbrapsht?

 Hamdi Nuhiju

Metodologjia e punës së një gazetari lidhet direkt me krijimin e opinionit publik si dhe perceptimit të njerëzve në lidhje me jetën dhe gjithçka që ndodh në këtë botë. Nëse të gjithë njerëzit mendojnë se në këtë moment është ditë, ti si gazetar bënë të pamundurën për t`ia hedhur poshtë këtë mendim, ose për t`ia ndryshuar perceptimin një pjese prej tyre. Kjo gjë duhet të krijoje rezultate të tilla që një pjesë e opinionit në mesditë të jetë i hutuar dhe të thotë në veti: ore përnjëmend nuk qenka ditë. Ky është një version i definicionit të krijimit të një lajmi mbrapsht.

Versioni tjetër i krijimit të lajmit të mbrapsht ka të bëje me zhvendosjen e prioriteteve dhe kthimin e syve të opinionit në gjëra të pavlefshme. Me të vërtetë niveli i varfërisë në Maqedoninë e Veriut është në rritje e sipër deri në përmasa të papërballueshme për qytetarin, por kjo gjë nuk duhet të jetë në listën e prioriteteve. Listë e prioriteteve duhet të jetë agjenda e gjelbër, ideja se çka i tha Dema Kadrisë.

Dema i kish thënë Kadrisë në kryen e herës, në krye titull, në krye lajm, në lajmet e orës 19. Ky është fillimi i lajmeve! Mbarimi ka të bëje me përgjigjen e Kadrisë që ia dha Demës dhe shtjellimit të rrethanave dhe kushteve kur Kadrija iu përgjigj Demës në atë mënyrë.

Filloi dhe përfundoi viti, valixhet i bëre gati sepse viza e punës për në Gjermani t`u pranua, u nise për në Gjermani, u fute në punë në Mek Donalds me diplomën e masterit, e ke marr një banesë dy me dy ku po e paguan 600 euro qiranë, fillove nëpër biseda në kafe të lavdërohesh se sa të do shefi dhe ende nuk e ke kuptuar çka i tha Dema Kadrisë? Në rrjetet sociale e kërkon kuptimin e jetës dhe e shfryn dufin për këtë mister shekullor të jetës tënde.

Lajmi mbrapsht është lajm me porosi. Realisht grupet e interesit në krejt botën prodhojnë lajme të mbrapshta në bashkëpunim me gazetarët të cilët e marrin përsipër këtë detyrë.

Lajmi i mbrapshtë nuk është informim për situatën, gjendjen, rrethanën, por përzierje në agjendë të opinionit publik, krijim të një perceptimi i cili ndikon negativisht tek shumica e të rinjve.

E lexova një ditë një lajm me titull se “Filan fistek politikani i urren turqit”, ndërsa brendia e lajmit ishte një qëndrim i një politikani të caktuar shqiptarë në lidhje me një ngjarje historike midis shqiptarëve dhe Perandorisë Osmane. Titulli i lajmit ishte perceptim i mbrapshtë i gazetarit për politikanin dhe situatën e caktuar. A me të vërtetë ky politikan i urren turqit, apo ndoshta gazetari po dëshiron që ky politikan t`i urreje turqit?

Lajmi i mbrapsht qëndron në këmbë të veta edhe fal vesveseve të njerëzve për të parë perceptime të cilat nuk janë të zakonshme. Informimi si proces ndonjëherë edhe i lodh, prandaj edhe njerëzit duan që ta ndryshojnë rrjedhën e përditshmërisë dhe të dëgjojnë lajme dhe informata të llojeve të ndryshme. Njerëzit janë të tillë, kanë ego, janë me vesvese.

Një shembull konkret e pasqyron shumë bukur këtë që po e shkruaj: para një kohe patëm një konflikt në Palestinë midis izraelitëve dhe palestinezëve,si dhe në arenën ndërkombëtare lexuam lajme të ndryshme për përfshirjen e Turqisë në aspektin diplomatik. Kjo është pjesa e parë e medaljes.

Pjesa e dytë ka të bëje me dëshirën e rrejshme të njerëzve: në rrjetet sociale njerëz me fakultet e drejtime të caktuara shpërndanin fotografi të montuara ku shihej ushtria turke në Xhaminë Aksa. Ky është perceptim i mbrapshtë! Kjo është lojë e kënaqjes së egos, e jo e zgjidhjes së problemeve.

Si ta lexosh një lajm mbrapsht?

 

Hamdi Nuhiju

Rregulli kryesor i leximit mbrapsht të një lajmi është që ta lexosh si të konvenon ty, jo si është në realitet. Fillo me keqkuptime, nxiti keqkuptimet, futu në paragjykime. Rruga më e lehtë për ta arritur këtë gjë është ta lexosh vetëm titullin e një lajmi. A e di pse? Sepse gazetari në anën tjetër të monitorit e di saktë qëllimin tënd në lidhje me lajmin që ai e prodhon. Prandaj edhe e bënë të pamundurën që qysh në titull të lajmit ti ta marrësh vetëm atë që të konvenon.

Lexo me nënkuptime! Zhvendosi argumentet e lajmit, përzieji paragrafët. Krijo një lëmsh të tillë që vetëm ajo që ty të konvenon të qëndroje në spikame.

A u shpallë aksidentalisht i vdekur aktori  madh Mirush Kabashi? Nga gazetari? Nga mediumi? Nga leximi mbrapsht i lajmit? Apo nga të gjithë bashkë? Nëse lajmin do ta lexonim drejt, Mirush Kabashi do të ishte gjallë edhe në ditën e shpalljes së vdekjes së tij. Por ti e keqkuptove. U kënaqe duke e keqkuptuar, e lexove mbrapsht.

A u shpallë aksidentalisht i vdekur dijetari i madh Jusuf Kardavi? Tash i ka afër 100 vjet, edhe është i fort si një mal. Por nëse do ta shohësh të vdekur Jusuf Kardavin dhe qëllimi yt është sensacioni, ti në momentet kur ai është në spital, në gjendje kritike me shëndetin, para kohe do ta shpallësh të vdekur. Si lexues, kur e sheh titullin dhe brendinë e lajmit e lexon mbrapshtë, e kupton se shpirti dhe mendja jote e dëshiron të vdekur Jusuf Kardavin. E krijon fantazinë, narracionin dhe me vrap shtyp butonat e androidit ose iphone dhe çurravitesh në rrjetet sociale. E kam dashur fort Mirush Kabashin! Po, me pas dashur fort nuk e kishe shpallur të vdekur.

Pësoi aksident trafiku deputeti i Vetëvendosjes, Mefail Bajcinovci. Dhe fillojnë nënkuptimet, pyetjet, keqkuptimet, zhvendosjet e argumenteve. Thanë se ishte fat në fatkeqësi se ka pasur veturën të tillë si e ka pasur, se ka mundur që ta pësoje me jetë. Pas këtij lajmi dëgjuam pyetjet e këtij lloji: kush dëshiroi që ta likuidoje këtë deputet në këtë mënyrë? Mirëpo lajmi ishte ndryshe. Deputeti pësoi aksident, nuk u lëndua, pati vetëm dëme materiale. Kaq. Prapë aktiviteti i tij politik ka vazhduar edhe pas atij aksidenti si dhe me siguri se një grupi të caktuar të interesit nuk i pëlqejnë përsëri mendimet dhe idetë e tij.

Hoxha Jakup Asipi para disa viteve vdiq në një aksident trafiku. Leximi i lajmit mbrapshtë: i kanë bërë dredhi në makinë dhe në këtë mënyrë kanë shkaktuar aksidentin që ka pasur si rezultat vdekjen e tij.

Leximi i lajmit mbrapshtë kërkon një mendje djallëzore! Mendja djallëzore nuk duhet të jetë e pa ushtruar dhe zhvilluar. Nëse mendja kthehet në binaret e duhura, nuk do të shpallej i vdekur asnjë njeri që është i gjallë.

Porse mendja e djallëzuar në rrolin e avokatit duhet të ekzistoje tek grupet e gazetarëve, profesionistëve medial, punonjësve në departamentet marrëdhënie me publikun, përpiluesve të strategjive politike.

Një mendje e padjallëzuar është e filtruar dhe e çliruar nga skenarët. Nuk ngacmon dhe nuk krijon skenarë paraprake. Është mendje e pastër si loti!

Ti që e lexove këtë tekst, mos e lexo shkrimin mbrapsht! Krijo ekuilibrin midis interesit të përgjithshëm, atij personal dhe në fund vendos, do ta shpallim të vdekur autorin e këtij teksti, apo këtë gjë do t`ia lëmë në dorë CAKTIMIT.

 

 

Përse martohet gruaja, përgjigjet Koeljo

 Hamdi Nuhiju

“Zahiri” është njëra prej veprave më të bukura që kam lexuar nga Pauelo Koeljo. E di se një pjesë e juaj nuk pajtohet me mua. Dikush pëlqen “Dorëshkrimet nga Akra”, tjetri ‘Alefin’, tjetri “11 minuta”, tjetri ‘Veronika vendosi të vdes’, tjetri ‘Alkimisti’, tjetri ‘Spiunja’, tjetri ‘ Ditari i një magjistari’, e kështu me radhë. Apo ndoshta nuk keni lexuar asnjërin?

Dikush njëherë më pyeti, pse romanet e Koeljos dhe librat tjera nga letërsia po edhe të drejtimeve tjera i blen në gjuhën maqedonase? Iu përgjigja: për shkak të çmimit. Po, është e vërtetë! Kush ia mundëson studentit leximin e romaneve dhe librave të ndryshme interesante me çmime të tilla që sillen prej 3 euro deri në 6 euro maksimum? Për shembull, Haruki Murakami në gjuhën shqipe blihet me një çmim prej afër 10 euro më e lira, ndërsa në gjuhën maqedonase 3 euro më e lira.

Për atë që në këtë moment është duke u matur për të më drejtuar disa sharje kreative kam një pyetje: Ku dallon Pauelo Koeljo në gjuhën shqipe nga ai në gjuhën maqedonase? Është i njëjti. Me nuanca dallim në mjeshtëritë e përkthimit. Të lexosh në shqip, në anglisht dhe në maqedonisht ndoshta edhe mund të pasurohesh më shumë. Por buxhetin kur e ke të kufizuar, midis tre versioneve është më mirë ta blesh më të lirin sesa të dorëzohesh. Tashmë hapa një dritare për të cilën duhet diskutuar sinqerisht të gjitha institucionet shqiptare: sa bëjnë ata për ta ofruar librin tek lexuesi me çmime të arritshme për buxhetin e një studenti? Deri më sot nuk kam parë se është bërë diçka në këtë drejtim.

Por të kthehemi te Koeljo, konkretisht te “Zahiri”, më konkretisht te çështja “Përse martohet gruaja?”

-Për seksin? Jo, përgjigjet Koeljo në romanin e tij “Zahiri”. Nuk e ka frikë si opsion, nuk e paragjykon seksin e as procesin e riprodhimit dhe arritjes së kënaqësisë.

-Për ushqimin. Konkretisht për procesin e ushqimit. Më konkretisht për procesin e konsumimit të ushqimit. Më konkretisht për procesin e konsumimit të ushqimit nga burri, përgjigjet Koeljo dhe duket sikur është në vijë të vrazhdë dhe të kundërt me idetë e feminizmit.

Feminizmi dhe Koeljo nuk janë të ndarë nga njëri-tjetri, ata janë një trup. Tentimi për ndarje është i qëllimshëm, mesazhi i romanit të tij nuk është ky.

Keni parë dhe dëgjuar shpesh për kënaqësinë e gruas në përgatitjen e ushqimit. Këtë gjë mund ta shohim dhe përjetojmë zakonisht gjatë festave të ndryshme. Sa i kushtojnë rëndësi gratë procesit të përgatitjes se bakllavasë? Po të kishte ngelur në duart e burrave ky ritual, jam i bindur se të gjitha festat do të na kalonin të zbehta, pa bakllava brenda.

Shumë gra e përmendin nën zë dhe me zë faktin “Ti jeton nga duart e mia”. Gruaja kënaqet kur e sheh burrin duke u ushqyer. Ajo frikësohet nga ideja e mospasjes ose varfërisë, sqaron Koeljo.

“Zahiri” është një vepër monumentale, i rëndësishëm si mëlmesa që gruaja ia hedh gjellëve më të mira.

 

Mos ngacmo o mut

 

Hamdi Nuhiju

Slogani “Mos ngacmo o mut” është slogani më ngacmues dhe kreativ që nxjerr në shesh të bërat e të pathënat e një pjese dërmuese të meshkujve që gjithmonë nëpër labirinte kërkojnë botën e ngacmimit. Këtë slogan patëm rastin ta shohim në protestën e feministëve në Mitrovicë. Ndërsa këtë realitet, ngacmim, nuk e shohim vetëm në Mitrovicën tonë të ndarë e të përvuajtur, por edhe në Kumanovën heroike, në shkolla të mesme e fillore si dhe në çdo cep të shqiptarisë. Më thoni një moment shkollor në të cilin nuk jeni përball me një problem të këtillë? Mjafton ta lexojmë kronikën e zezë të çdo vendi në Ballkan dhe do ta kuptojmë këtë realitet.

Kjo gjetje kreative e feministëve të Mitrovicës kategorinë e këtillë të meshkujve, por edhe femrave, pasi që edhe nga femrat ka ngacmues, e bën që të struken prapa tastierës, të skuqen, të zgërdhihen, ndoshta edhe të shajnë e ofendojnë. Ajo që më ra në sy në protestën e feministëve të Mitrovicës ishte pjesëmarrja e politikanëve dhe politikaneve si dhe rrëfimet e panumërta për ngacmime seksuale në politikë.

Si shoqëri duhet ta themi hapur dhe pa doreza këtë problem i cili është në rritje e sipër. Kemi dëgjuar dhe dimë për profesor dhe arsimtar shqiptar ngacmues seksual. Edhe pse një gjë e këtillë është e njohur dhe e ditur thuajse nga të gjithë, ata profesor dhe arsimtar përsëri vazhdojnë të japin mësim si dhe t`i “edukojnë” gjeneratat e ardhshme duke kërkuar momentin e përshtatshëm toksik për të vazhduar me ngacmimet e tyre seksuale.

Vlimi i këtillë seksual dhe pandëshkueshmëria e këtij vlimi seksual nëpër shkolla dhe institucione publike, i bënë shoqëritë tona të varura nga vullneti i më të fortit si dhe i le derën hapur devijimeve të cilat kanë pasoja të mëdha për të ardhmen.

Në medie lexuam edhe për ngacmime seksuale nga një fallxhor që është paraqitur si hoxhë. Po në rrethet e brendshme, dimë plot raste të cilat nuk denoncohen e që kanë të bëjnë me këtë problematik.

Duhet hapur të denoncohen të gjithë, të mos kihet mëshirë për ngacmuesit seksual qofshin në institucionet shkollore, politike ose fetare. Në këtë pikë asnjë institucion nuk është imun!

Nëse flet hapur dhe denoncon rastet e këtilla, nuk nënkupton shtimin e pasigurisë në shoqëri, porse i mundëson organeve të rendit dhe hetuesisë për të kryer detyrat e tyre. Edhe nëse nuk beson në organet e rendit dhe hetuesisë, së paku prindërit i përgatit me informacione dhe zgjon tek to sistemin mbrojtës familjar.

‘Mos ngacmo o mut’, sepse edhe ti në familjen tënde ke gjininë më të bukur të cilën nuk dëshiron që askush ta ngacmojë. Mos provoko gjëra për të cilat nuk ke dëshirë të provokohesh dhe mos privo njerëzit nga e drejta për të qenë të lirë në ambientet publike, pa pasur nevojë për frikë. Paramendoji momentet kur ti në kohën kur ishe i fuqishëm nuk ke lënë vajzë ose grua rrugës pa ngacmuar dhe në momente të caktuara e kupton se vajza e gruaja jote ngacmohet nga të tjerët?

Përveç ngritjes së zërit dhe vetëdijes përmes protestave të këtilla të cilat në mënyrë të plotë kanë përkrahjen time, ne si shoqëri kemi nevojë që në shkollat tona t`i fusim dy lëndë edukative e që i mësojnë të rinjtë dhe të rejat të janë të kujdesshëm.

Është bërë e domosdoshme futja e lëndës së edukatës fetare, por edhe edukatës seksuale në të gjitha shkollat tona. Nuk mund që të frenojmë këtë fenomen pa marr masat e duhura institucionale.

 

Ora policore a po na fut në zonën e rehatisë?

 Hamdi Nuhiju

Po bëhen gati dy vite prej kur trupi, shpirti dhe mendja jonë si njerëz është mësuar me regjimin e orës policore. T`i vendosësh në një periudhë kaq të gjatë kohore një shoqërie orë policore është një normë autoritatiste e cila ia heq qenien e guximit dhe gjallërisë njeriut, ndërsa e lejon Tjetrin të përdor dhe keqpërdorë parimet e demokracisë edhe mbi privatësinë.

Në të kaluarën, por edhe në të ardhmen do të vleje e njëjta,  ka qenë dhe është e qartë se dyzet ditë ose net janë të mjaftueshme për një shoqëri që të fitoje disiplinën e nevojshme, po aq kohë është e mjaftueshme për t`i thënë një sëmundje lamtumirë. Është e çuditshme se si arsyetohej ora policore në fillet e saj të paraqitjes së pandemisë Kovid 19, dhe se si sot vazhdohet me të njëjtat arsyetime, sikur të mos ekzistonin vaksinat dhe sikur i tërë faji të ishte te ky armik i padukshëm që po merr jetën e miliona njerëzve.

Është e habitshme të ekzistoj dhe të zgjat ora policore në kohën kur ekzistojnë lloje të ndryshme të vaksinave. Sikur autoritetet e shteteve duan t`i përdorin këto norma autoritatiste për të krijuar një sistem ose rend të ri. Ora policore u shndërrua në mjet lufte, jo ndaj të tjerëve, por ndaj shoqërive tona me qëllim realizimin e agjendave dhe qëllimeve të caktuara.

Njeriu duhet ta pyes veten se sa është e rrezikshme jeta në kushte të një ore policore? Përveç bezdisë dhe mungesës së lëvizjes që mund të krijonte ç’rregullime psikologjike, tendenca ose rreziku për t`u futur në zonën e rehatisë është tejet i lartë. Kur je i mbyllur dhe të tjerët janë të mbyllur, gjithçka varet nga pres konferenca e bezdisshme e ministrave të shëndetësisë, ti harron sensin e garës dhe vlerave që duhet t`i krijosh si individ po edhe si shoqëri.

Zona e rehatisë ose zona e vdekjes, është zona ku njeriu kënaqet me statusin aktual, duke mos bërë as tentimin minimal për të ecur një hap para. Kjo zonë është logjikë e të varfrit që është mësuar të pres ndihma nga të tjerët, ndërsa akuzon të gjithë të tjerët për statusin e tij dhe nuk bën asnjë hap për t`u pavarësuar.

Zona e rehatisë ushqehet nga ora policore njëjtë siç ushqehen të gjitha sferat e obezitetit duke e shndërruar njeriun më aktiv në pasiv.

Pejgamberi Muhamed alejhi selam na ka urdhëruar duke thënë: “ Muslimani nuk guxon që t`i ketë dy ditë të njëjta”. Ndërsa shoqërisë tonë i ka ngelur ora në vitin 2019. Ne kemi dy vite të njëjta, pa ndryshuar asgjë nga jeta jonë. Ne kemi dy vite që jemi futur në zonën e vdekjes me fajin e autoriteteve që duan të na fusin në zonën e vdekjes.

Pse autoritetet shtetërore duan një shoqëri të vënë në gjumin e zonës së rehatisë? Sepse më lehtë mund që të kontrollohen, të përçahen dhe të sundohen.

Zona e rehatisë nuk prodhon revolucione intelektuale e shoqërore as në aspektin kombëtar, po as në aspektin fetar. Zona e rehatisë i mbyllë individët dhe shoqëritë !

Ajo që ne duhet të ndërgjegjësohemi është që përmes frikës së futjes në zonën e rehatisë, ta shfrytëzojmë kohën në maksimum në përgatitje profesionale dhe personale që një ditë kur Tjetri të mos e përdorë orën policore si mjet luftarak, të jemi të gatshëm për tregun e punës.

Nuk ka asnjë dyshim se njeriu që punon dhe që nuk rri në zonën e rehatisë është njeri i gjallë.

A u futëm vet në kurthin e feministëve të Mitrovicës?

 Mr. Hamdi Nuhiju

 

Qysh na futën në kurth aksioni i feministëve të Mitrovicës. Shumë metafora në protestën e tyre, ndërsa kapja-zëri ishte vetëm te një element si shenjtëri-virgjiniteti. Si shoqëri nëse jemi aq e turpshme saqë edhe në letërnjoftime në vend që të na shkruaj seksi për përcaktimin tonë biologjik, na shkruan gjinia, do të duhej të na interesonin sloganet tjera të protestës së aksionit simbolik të feministëve. Për shembull ngacmimit seksual në punë. Pse shoqëria dhe hoxha është pa zë në këtë temë, apo ndoshta nuk mund të flas se në radhët e xhamive ka plot ngacmues seksual në punë të cilët kur vendosin për të vënë marrëdhënie martesore me dikë si kusht bazë e vënë virgjinitetin?

Virgjiniteti si është edhe si kuptohet nga shoqëria ka dallim. Aksidentalisht një vajzë adoleshente me biçikletë duke mos u ruajtur mjaftueshëm në aspektin biologjik e humb virgjërinë. Çka ndodh me fatin e saj? Ajo gjatë jetës së saj deri në momentin e përgatitjes për martesë nuk ka pasur kontakt me asnjë mashkull dhe është aq shumë e edukuar saqë shumë familje do t`ia kishin zili për ta pasur në gjirin e tyre. Ky aksident i cili nuk mund të shpjegohet, ose më mirë thënë nuk mund të faktohet në momentin e martesës mund që t`ia prish fatin e jetës dhe këtë person ta lë rrugëve dhe ta etiketoje si e përdalë.

Ndaluni pak dhe analizoni rrugët dhe lagjet tuaja, duke nisur prej familjeve. Sa vajza të moshës 40 vjeçare kanë ngelur pa martuar ose nuk duan të martohen pikërisht për shkak të stigmatizimeve të këtilla? Ndoshta asnjëherë në jetë nuk kanë pasur kontakt me ndonjë mashkull, por kur shohin qasjen dhe mënyrën e sjelljes së shoqërisë ndaj tyre, heqin dorë nga dëshira për t`u martuar.

Mendoni dhe logjikoni pak për të ardhmen e fëmijëve tuaj se në çfarë ambienti po i rrisim? I edukon, i mëson për jetën, i shkollon, i përgatit për tregun e punës, në punë ngacmohet seksualisht nga dikush të cilin e sheh në xhami ose kishë dhe ka mbrojtje nga hoxha ose prifti. Nesër vajza stigmatizohet, ndërsa ngacmuesi seksual vazhdon me gjahun e tij të rehatshëm.

A duhet që të dëgjohet zëri i vajzave, kërkesat e tyre, natyra e tyre si dhe ata të flasin vet për rrolin e tyre në shoqëri? Pse ka nevojë që meshkujt gjithmonë kur ata bëjnë aksione simbolike t`i stigmatizojnë dhe t`i paragjykojnë deri në nivelin e nxjerrjes prej njerëzillëkut?

Nuk ka dyshim se virgjiniteti si koncept edukativ dhe moral është i shenjtë dhe të rinjtë dhe të rejat duhet që të edukohen dhe mësohen për ta ruajtur dhe mbrojtur si vlerë, por jo deri në nivelin e keqpërdorimit në emër të saj.

Shpesh herë dëgjojmë për vdekje të burrave të rinj në moshë dhe ngeljen e grave të reja me fëmijë ose pa fëmijë. Shoqëria jonë në aspektin moral, kombëtar dhe fetar si duhet t`i trajtoj këto raste? T`i lë në mëshirën e fatit që vet të luftojnë me jetën, apo t`i orientoj drejt një ombrelle të sigurt familjare e cila nuk do të lejonte që vajza shqiptare të përfundonin në prehrin e maqedonasve dhe serbëve?

Keni dëgjuar për martesat e përziera midis shqiptarëve dhe maqedonasve e serbëve? Ka shumë raste dhe rrëfime rrëqethëse. Faji për gjendjen e këtillë ekziston tek të gjithë ne, duke nisur nga hoxha në xhami dhe prifti në kishë. Ekzistojnë dy shtete shqiptare në Ballkan dhe përsëri vajzat shqiptare të Shqipërisë nuk mund të gjejnë një burrë shqiptarë për t`u martuar, por shkojnë e shiten për maqedonasit e serbët.

Logjika politike duhet të ndryshoj. Nëse shpërthimin femëror në Mitrovicë po e minimizojmë me kauzën e virgjinitetit, idenë për qasjen tonë ndaj këtyre temave duhet ta maksimalizojmë deri në nivelin e trajtimit të drejt e të gjitha problemeve që po piketohen ndër vite nga motrat tona.

 

Edhe nga Maqedonia po të themi: Rama Ik

 Hamdi Nuhiju

Të dielën në Shqipëri mbahen zgjedhjet parlamentare ku favorit kryesor është opozita shqiptare në krye me Lulzim Bashën, ndërsa në të gjitha sondazhet kryeministri në ikje Edi Rama duket se është në disavantazh. Përveç gjërave që i ka bërë dhe nuk i ka bërë për shqiptarët e Shqipërisë, Edi Rama e për të cilat duhet të jap llogari, ekziston edhe një raport tjetër që ai detyrohet me kushtetutën e Republikës së Shqipërisë të përgjigjet në pyetjen: Çfarë bëri për shqiptarët e Maqedonisë?

Shkurtimisht po përmendim disa gjëra ku duhej ndërhyrja e kryeministrit shqiptar.

Gjatë qeverisjes së kryeministrit shqiptar Edi Rama, ndodhën shumë gjëra në Maqedoninë e Veriut e që ishin në dëm të shqiptarëve, si për shembull rasti “Monstra”. Në asnjë moment nuk është ndjerë prezenca ose presioni i shtetit shqiptar në krye me kryeministrin Edi Rama për t`i detyruar autoritetet e Maqedonisë për t`i lëvizur gjërat para.

Qindra tekste fyese dhe denigruese shkollore ndaj shqiptarëve të Maqedonisë së Veriut dhe asnjë reagim nga kryeministri i mbarë shqiptarëve, por si duket vetëm i grigjës së tij, Edi Rama.

Shqiptarët e pambrojtur në vitin 2015, nuk gjetën as përkrahjen morale po as politike nga kryeministri Edi Rama.

Qindra shtetas shqiptarë të Shqipërisë në nivel mujor trajtohen në mënyrë jo njerëzore nga ana e autoriteteve maqedonase në kufi, duke i ndarë prej turmave dhe duke i kontrolluar në mënyrë speciale, Edi Rama i ka futur veshët në lesh, as që dëshironte të dëgjonte për hallet dhe brengat e tyre.

Shqiptarët e Maqedonisë së Veriut nuk përfituan as edhe një vaksinë të vetme nga shteti shqiptar si donacion që mund të drejtohej në ndonjë komunë ose institucion enkas për vaksinimin e tyre.

Katastrofa humanitare pas vërshimeve që goditën Hasanbegun dhe Haracinën, shteti shqiptar dhe Edi Rama as që nxorën një fjalë goje për t`i shprehur ngushëllime familjarëve të viktimave të humbura, e të mos flasim për t`i dal në ndihmë me mjetet e ushtrisë shqiptare si dhe shtetit shqiptar.

Edi Rama kryeministër dhe shqiptarët e Maqedonisë së Veriut në vend që falas të pajisen me shtetësinë dhe pasaportën shqiptare, ata nën dorë, duke korruptuar autoritetet shqiptare japin pasaporta me çmime deri në 10.000 euro. Sa për informacion, 5.000 euro nën dorë kushtonin pasaportat bullgare për maqedonasit që dëshironin të pajiseshin me to, si dhe pasaporta bullgare është pasaportë me kompetenca shumë më të mëdha sesa pasaporta shqiptare, pasi që Bullgaria është edhe pjesë e Bashkimit Evropian.

Republika e Turqisë me mijëra student nga Maqedonia e Veriut i shkollon falas në të gjitha nivelet, bachelor, master dhe doktoraturë, ndërsa Republika e Shqipërisë në krye me kryeministrin Edi Rama asnjë student shqiptarë të varfër nuk e ka shkolluar.

Rama Ik dhe mos u kthe më! Kur ti nuk ishe me ne në momentet më të vështira, por as në momentet e mira, nuk na duhesh as ne, por nuk i duhesh as Shqipërisë.

Shqipërisë i duhet një kryeministër i cili përveç që do të kujdeset për banorët e saj brenda territorit, ai duhet të kujdeset dhe të jetë baba edhe për shqiptarët që kanë ngelur jashtë kufijve zyrtar të Shqipërisë.

 

A duhet të krenohemi me numrin e madh të mërgatës?

 

Hamdi Nuhiju

Në Republikën e Maqedonisë Veriore ka nisur procesi i regjistrimit të popullsisë, njëra prej ngjarjeve më të rëndësishme në këtë shtet, qysh prej pavarësimit të saj në vitin 1991. Në këtë proces janë të përfshirë të gjitha subjektet politike shqiptare e maqedonase, organizatat religjioze, krerë shtetesh e organizatash jo qeveritare. VMRO-DPMNE-ja opozitare ka lënë shtegun hapur duke mbledhur nënshkrime nëpër sheshe për të bojkotuar regjistrimin e popullsisë.  Theksi i VMRO-DPMNE-së në lidhje me bojkotimin e regjistrimit të popullsisë po vihet te falsifikimi. Sipas tyre po përgatitet një falsifikim masiv që do të jetë në dëm të maqedonasve e në dobi të shqiptarëve.

Disa herë si në kor krerët e shtetit e kanë përmendur formulën se regjistrimi i popullsisë është një operacion statistikor i cili nuk ka asgjë të përbashkët me politikën. Por, edhe lexuesi fillestar i ngjarjeve politike e di se mbi numra është ndërtuar multikulturalizmi në këtë shtet si dhe të drejtat e obligimet qytetare. Është e habitshme, por numrat dhe përqindja në Maqedoninë e Veriut tregon se sa mund të përfitosh prej buxhetit të shtetit. Disa herë, akademikët shqiptar në këtë shtet, si Izet Zeqiri, Abdylmenaf Bexheti etj, kanë publikuar të dhëna dhe informacione ku tregojnë për disproporcionin në shpërndarjen e drejtë të buxhetit, si dhe të dhëna për mbushjen e buxhetit nga remitencat që kryesisht vijnë prej mërgatës shqiptare.

Regjistrimi i popullsisë sipas definicionit as në shtetet etnikisht të pastra nuk mund të jetë operacion statistikor. Po një operacion që do t`i ndihmonte institucioneve të shtetit të ndërtonin politika dhe strategji zhvillimore për të ardhmen. Përmes regjistrimit të popullsisë kuptojmë se sa jemi dhe ku jemi të shpërndarë, si dhe në këtë mënyrë edhe i kuptojmë emergjencat të cilat duhet të na shqetësojnë.

Sikur regjistrimi i popullsisë të ishte operacion vetëm statistikor, VMRO-DPMNE-ja opozitare nuk kishte nevojë të shqetësohej për falsifikimin e mundshëm dhe as që kishte nevojë të përmendte favoret dhe disfavoret e mundshme që do të dilnin prej saj.

Megjithatë, mërgata shqiptare ka nisur të mobilizohet. Kryeministri më i votuar shqiptar në Republikën e Kosovës, Albin Kurti ka bërë thirrje drejt mërgatës shqiptare për t`u regjistruar, duke e quajtur këtë operacion si tejet të rëndësishëm për gjenezën tonë kombëtare.

Në medie është raportuar disa herë për probleme me të cilat po përballet mërgata jonë në lidhje me regjistrimin i cili po bëhet në faqen e hapur për këtë qëllim. Data e fundit e regjistrimit të mërgatës është 21 prill i vitit 2021. Ndërsa regjistrimi i popullsisë në Maqedoninë e Veriut, brenda territorit të saj, nis nga 1 prilli dhe përfundon me 21 prill të vitit 2021.

Për të mënjanuar pengesat dhe dal në ndihmë mërgatës shqiptare, Albin Kurti dhe Lëvizja Vetëvendosje kanë vënë në dispozicion qendrat e saj në diasporë. Jo vetëm ai, por edhe subjektet politike shqiptare si dhe organizatat religjioze janë vënë në dispozicion për t`i ndihmuar mërgatës tonë që të tejkalojnë problemet teknike dhe të kryejnë procesin e regjistrimit.

Ajo që po bie në sy kohëve të fundit është një lloj krenarie e numrit të madh të mërgatës e cila deri në këto momente është regjistruar. Individ dhe grupe të caktuara po krenohen se thirrja drejtuar mërgatës shqiptare për t`u regjistruar po shkon në vendin e duhur dhe gjërat janë duke ecur ashtu si duhet.

Ajo ku unë dhe këto grupe duhet ta vemi theksin në lidhje me këtë temë është pyetja: a duhet të krenohemi me numrin e madh të mërgatës? Kush i detyroi ato njerëz të ikin nga Maqedonia? Maqedonasit, lufta, apo paaftësia e pushtetarëve tanë për të zgjidhur problemet esenciale të shqiptarëve?

Dhe pyetja tjetër e cila është ende më e rëndësishme se e para, a e ndali pandemia Kovid 19 zbrazjen e mëtutjeshme të lagjeve, fshatrave, komunave e qyteteve shqiptare?

 

 

“ Жените” од дневен билтен

 

Хамди Нухију

Дневниот билтен на Република Северна Македонија која што е презентирана преку Министерството за Внатрешни Работи е главниот извор на Црната Хроника. Но не само на Црната Хроника туку и дел од дневните разговори дома, во училиште, во кафулиња, во работа, во автобус, и така натаму. Во дневниот билтен се презентираат настаните на денот кои што се случувале ширум земјава и со кои се занимавала македонската полиција. Таму можеме да најдеме различни прекршочни дела, но и постојат многу сомневања дека дел од дневните настани кои што се случуваат во Република Северна Македонија се прикриваат.

Во дневниот билтен се презентираат различни судири со и без човечка оштета, тепања, уценувања, крадење, трговија со оружје и дрога, различни мали деликвенции во училиштата, но може да констатираме дека и има различни намерни уметнувања и произведување на говор на омраза, и прикажување на “ послабиот “ во многу лоша слика. Кога сме кај “ послабиот “, дневниот билтен како извор, и Црната Хроника како промотор за жал честопати ја угнетува жената, девојката, мајката, бабата, ќерката во слика која што не и доликува.

Многу е интересно да се разбере начинот на кој се прикажуваат жените во медиумите. Ова тема е истражувана од многу теоритичари и теоритичарки.

 Лора Малви, една од главните теоритичарки на феминизмот и  на теоријата “Male Gaze” во есејот со наслов Визуелно задоволство и наративен филм, меѓу другото пишува:

Жената во патриаркалната култура е поставена како означување на другиот од мажот, врзана на симболичен начин во форма каде што мажот може да уживува во неговата фантазија и опсесија, каде што сликата на жената е врзано со своето место како носител на значење а не како креатор на значење. (Женске Студије бр.8/9 )

Во еден друг дел од истиот есеј, Лора Малви, за жената пишува дека во еден свет што е нерамноправен, задоволството во гледање е поставено како проекција на фантазија на машки поглед кон женската фигура. Малви се согласува со констатацијата дека жената прикажана во еротска форма причинува гледаност.

Сузан Даглас, друга теоритичарка која што се занимава со фенимизмот во есејот со наслов Медиумите, Родот и Феминизмот, се занимава со прашањата на реакцијата и рефлексијата на жените феминистки кон лошото прикажување во медиумите.

Таа во едно место пишува:

Зачудувачки е што првиот официјален феминистички протест кон крајот на 1960-тите во САД беше насочен кон една од најгледаните телевизиски програми; вториот бран феминистки започна со Бети Фрејдан во „ Feminine Mystique “ (1963), со неговото појавување од масовните медиуми како централен култ во промовирање и преобликување на сексистички идеи за жените. Во 1970 година, годината кога американските феминистки поминаа единаесет часа во „The Ladies Home Journal“ во знак на протест против ретроградните појави на жените, жените ги тужеа магазинот „Newsweek“ и „Times“ поради сексуална дискриминација; “Жените штрајкуваат за еднаквост “ во август започнаа театарска претстава со потсмев на објективноста или сексуалната застапеност на жените, стана јасно дека критиките кон медиумите премолчено станаа столб на феминизмот.[1]

Начинот како се прикажуваат жените во медиумите прилично е исто како трговците ги употребуваат бананите во пазар. Тие преку бананите се обидуваат да ги продаваат и другите продукти. Иако знаат дека од продавањето на бананите имаат многу малку профит.

Точките седум, осум и и десет на Кодекс на Новинари на Македонија вели:

Новинарот ќе ја почитува приватноста на личноста, освен кога тоа е во спротивност со јавниот интерес. Новинарот е должен да ги почитува личната болка и жалост.

Начинот на информирање во случаи на несреќи, елементарни непогоди, војни, семејни трагедии, болести, судски постапки мора да биде ослободен од сензационализми. Во судските постапки треба да се почитува принципот на пресумпција на невиност, да се известува за сите инволвирани страни во спорот и да не се сугерира пресуда.

Новинарот нема свесно да создава ниту преработува информации што ги загрозуваат човековите права или слободи, нема да говори со јазикот на омразата и нема да поттикнува на насилство и дискриминација по која било основа (национална, верска, расна, полова, социјална, јазична, сексуална ориентација, политичка…).

На 09.02.2021 година во Црна Хроника во порталот Курир се објавил веста со наслов :” Со закана ограбил деловен објект, вработената морала да му даде пари”.

На 09.02.2021 година во Црна Хроника во порталот Макфакс се објавил веста со наслов : “Автомобил удри жена кај Католичка црква”.

На 09.02.2021 година во Црна Хроника во Сител телевизија се објавил веста со наслов :” Скопјанка го пријавила својот шеф - тврди дека ја вознемирувал и уценувал”.

На 09.02.2021 година во Црна Хроника во весникот Lajm(Лајм) се објавил веста со наслов:” Македонија, полицијата ја наоѓа супер девојката со 60 факе профили во Фејсбук, таа стигнала да диворцира парови” .

Сите овие наслови зборуваат за жената : жената како жртва на ограбување, жената како жртва на судир, жената како жртва на сексуално вознемирување на работното место, и жената во улогата на уценувач. Сите овие наслови изворот го имаат во дневниот билтен на Министерството за внатрешни работи.

Дали јавноста треба да знае дека е жена таа која што беше ограбувано, која што беше прегазена, сексуално уценувано и уценувач? Зошто во насловите треба да се истакнува половиот идентитет на субјектот?

Др Дона Колар Панов (2021), универзитетска професорка,  во презентацијата со наслов Родот и медиумите ја појаснува улогата и врската на медиумите. Зошто медиумите се медији, бидејќи тие интервенираат во нашето видување за реалноста. Тие, според професорката Панов се врзани циклично во форма на Продуценти-Реалност-Текст-Јавност.[2]

На ваков начин на прикажувањето на жените во медиумите, особено преку Црната Хроника се креира една слика на паника за жените. Тие не треба да работат, затоа што жените се ограбуваат, не треба да излегуваат на улица, затоа што можаат да бидаат жртви на судир и жртви на сексуално вознемирување на работното место.

За ваквиот начин на прикажување на жените во медиумите одговорност немаат само новинарите и медиумите, туку и институциите на системот, односно Министерството за внатрешни работи.

 

 

 

 

 

Користена литература:

1. Malvi, L., 2002. Vizuelno zadovoljstvo i narativni film. u: Uvod u feminističke teorije slike. Beograd: Centar za savremenu umetnost, pp.189-200. ( објавувано во https://www.zenskestudie.edu.rs/izdavastvo/elektronska-izdanja/casopis-zenske-studije/zenske-studije-br-8-9/212-vizuelno-zadovoljstvo-i-narativni-film?fbclid=IwAR1X60rDIaq6hMNUy9cuB6JavNJMJPGmXCXybBGdYAqRNV15D0wGDlEBdwo )

2. Susan J. Douglas “Media, Gender and Feminism” ,CH 3 in James Curran and David Hesmondhalgh (eds) (2019) Media and Society, 6th Ed., Bloomsbury Academic: New York; London,pp. 37-56

Извори од интернет:

1. Are women still objectified? | Laura Mulvey Male Gaze theory explained! ( објавувано на 05.10.2016 година  во https://www.youtube.com/watch?v=yl2Eh8swrEs&ab_channel=TheMediaInsider)

 

2. Maqedoni, policia zbulon “super-femrën” me 60 profile në facebook, ka arritur të divorcojë disa çifte! (Foto) ( објавувано на 09.02.2021 година  во https://lajmpress.org/maqedoni-policia-zbulon-super-femren-me-60-profile-ne-facebook-ka-arritur-te-divorcoje-disa-cifte-foto/?fbclid=IwAR0i5Q-DPB5O1lJw8tcVDhUW5Mg6ZmTIPZVF0PJLif-DL8IaHgThsvJkl28 )

3.  Дневен билтен ( објавувано во https://mvr.gov.mk/izvadok-od-dnevni-nastani/ )

4. Кодекс на Новинарите во Македонија ( објавувано во https://znm.org.mk/kodeks-na-novinarite-na-makedonija/ )

5. Со закана ограбил деловен објект, вработената морала да му даде пари ( објавувано на 09.02.2021 година  во https://kurir.mk/makedonija/hronika/so-zakana-ograbil-deloven-objekt-vrabotenata-morala-da-mu-dade-pari/?fbclid=IwAR0nDyAhUcDRoWEAQlozFOV01PBfYv15Drta1tEKW9_6BaKbfRGYRjpK3Kc )

6. Автомобил удри жена кај Католичка црква ( објавувано на 09.02.2021 година  во https://makfax.com.mk/crna-hronika/%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D0%BB-%D1%83%D0%B4%D1%80%D0%B8-%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B0-%D0%BA%D0%B0%D1%98-%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0-%D1%86%D1%80%D0%BA/?fbclid=IwAR3OgL68bTHe- )

7. Скопјанка го пријавила својот шеф - тврди дека ја вознемирувал и уценувал ( објавувано на 09.02.2021 година  во https://sitel.com.mk/skopjanka-go-prijavila-svojot-shef-tvrdi-deka-ja-voznemiruval-i-ucenuval?fbclid=IwAR2OB6-EHSiv2GzgsH0I5R8ousMW5yCLxUAxtJEj6iZ16LQOJMOhE7ubkS8 )

Друго:

1. Gender& Media ISSHS Prof. Dr. Dona Kolar-­‐Panov 6 February 2020

---

[1] Susan J. Douglas “Media, Gender and Feminism” ,CH 3 in James Curran and David Hesmondhalgh (eds) (2019) Media and Society, 6th Ed., Bloomsbury Academic: New York; London,pp. 37-56

 

[2] Gender& Media ISSHS Prof. Dr. Dona Kolar-­‐Panov 6 February 2020 стр.5